Ο «ύφαλος» Ερντογάν στην επέκταση του ΝΑΤΟ βλάπτει μόνο την Τουρκία.

[Argirios Argiriou]

31/05/2022 Καθημερινή.

του ΧΕΝΡΙ ΤΖ. ΜΠΑΡΚΙ

 
Ο πόλεμος του Βλαντιμίρ Πούτιν στην Ουκρανία θορύβησε τόσο τη Φινλανδία και τη Σουηδία, ώστε να αντιστρέψουν πολιτικές δεκαετιών και να υποβάλουν αίτηση για άμεση ένταξη στον Οργανισμό Βορειοατλαντικού Συμφώνου. Oμως αυτό που φαινόταν να είναι μια εύκολη υπόθεση για τη Συμμαχία προσέκρουσε γρήγορα σε ύφαλο υπό τη μορφή του ευμετάβλητου προέδρου της Τουρκίας, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.

Επικαλούμενος πολιτικές διαφορές με τις δύο χώρες, τις οποίες θεωρεί υπερβολικά επιεικείς απέναντι στις τουρκοκουρδικές αντιπολιτευόμενες οργανώσεις και προσωπικότητες, δήλωσε ότι το Ελσίνκι και η Στοκχόλμη δεν θα έπρεπε καν να μπουν στον κόπο να στείλουν εκπροσώπους στην Aγκυρα για να συζητήσουν το θέμα. Ο ίδιος δεν θα συναινέσει στη συμμετοχή τους.

Οι κατευθυντήριες γραμμές του ΝΑΤΟ απαιτούν ομόφωνη συναίνεση μεταξύ των μελών όταν πρόκειται να γίνουν δεκτές νέες χώρες στη Συμμαχία.

Η Τουρκία δεν είναι ένα συνηθισμένο μέλος του ΝΑΤΟ. Η θέση της νότια της Ρωσίας, ο έλεγχος της πρόσβασης στη Μαύρη Θάλασσα, τα σύνορά της με τη Συρία, το Ιράκ και το Ιράν, και οι εκτενείς μεσογειακές ακτές της έχουν συμβάλει στη σημαντικότητά της για τη Συμμαχία. Η Τουρκία έχει μετατρέψει με επιτυχία τη στρατηγική της τοποθεσία σε διαπραγματευτική θέση που συχνά αναγκάζει τους συμμάχους της να υποχωρούν και επιτρέπει να παραβλέπονται οι υπερβολές της στο εσωτερικό και το εξωτερικό, ιδίως από την Ουάσιγκτον.

Ωστόσο, ο Ερντογάν τον τελευταίο καιρό βρίσκεται όλο και περισσότερο σε αντιπαράθεση με τους παραδοσιακούς συμμάχους που αντιστέκονται στις πολιτικές και τις απαιτήσεις του. Ο εντεινόμενος αυταρχισμός της Τουρκίας υπό τη μονοκρατορία του έχει γίνει αντικείμενο επικρίσεων, καθώς οι αντίπαλοί του οδηγούνται στη φυλακή με μακρές καταδίκες μετά από εικονικές δίκες. Επιπλέον, μέλη της τουρκικής κυβέρνησης κατηγορούν συνεχώς την Ουάσιγκτον για την αποτυχημένη απόπειρα πραξικοπήματος του Ιουλίου 2016 – μια απίστευτη κατηγορία που σκιάζει τη σημαντικότερη σχέση της Τουρκίας.

Ωστόσο, το γεγονός που συγκλόνισε περισσότερο την Ουάσιγκτον ήταν η απόφαση της Τουρκίας να αγοράσει το ρωσικό αντιαεροπορικό πυραυλικό σύστημα S-400. Ο Ερντογάν επέμεινε στην αγορά παρά τις πολλές προειδοποιήσεις ότι έθετε σε κίνδυνο την εξασφάλιση για τη χώρα του του μαχητικού αεροσκάφους πέμπτης γενιάς της Συμμαχίας, του F-35.

Απλώς αγνόησε τις πολλές υψηλόβαθμες αμερικανικές παρακλήσεις, πιστεύοντας ίσως ότι στο τέλος η Ουάσιγκτον ως συνήθως θα υποχωρούσε. Τον περίμενε ένα ισχυρό πλήγμα: όχι μόνο ακυρώθηκε η πώληση του F-35 με τεράστιο κόστος, αλλά διαλύθηκαν οι κόμβοι κατασκευής του αεροσκάφους στην Τουρκία και το αμερικανικό Κογκρέσο επέβαλε κυρώσεις στην Aγκυρα.

Αυτά δεν είναι τα μόνα ζητήματα που ταλανίζουν τη διμερή σχέση. Υπάρχει και η αμερικανική δίωξη μιας κρατικής τουρκικής τράπεζας, της Halk Bank, για παράκαμψη των κυρώσεων κατά του Ιράν. Ο Ερντογάν έχει επανειλημμένως ζητήσει από τον Λευκό Οίκο να αποσύρει την υπόθεση. Φαίνεται να μην καταλαβαίνει ότι στις ΗΠΑ η εκτελεστική εξουσία δεν μπορεί να παρεμβαίνει στη δικαιοσύνη, σε αντίθεση με την Τουρκία, όπου συχνά εκείνος διαχειρίζεται νομικές υποθέσεις και καθοδηγεί εισαγγελείς και δικαστές.

Ο Ερντογάν πρέπει επίσης να αισθάνθηκε εξαιρετικά πικραμένος με την υποδοχή που επιφυλάχθηκε στον Ελληνα πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη στην Ουάσιγκτον, την ώρα που οι αιτήσεις της Σουηδίας και της Φινλανδίας για το ΝΑΤΟ είχαν γίνει το θέμα της ημέρας. Ο Μητσοτάκης όχι μόνο έγινε δεκτός στον Λευκό Οίκο από τον πρόεδρο Τζο Μπάιντεν, αλλά μίλησε και σε κοινή συνεδρίαση του Κογκρέσου, το οποίο τον καταχειροκρότησε.
Ο Ερντογάν δεν έχει ακόμη προσκληθεί στην Ουάσιγκτον από την κυβέρνηση Μπάιντεν. Ακόμα και αν γινόταν αυτό, δεν θα του ζητούσαν ποτέ να μιλήσει στο Κογκρέσο, δεδομένης της έκτασης της οργής κατά της Αγκυρας όχι μόνο για τα ζητήματα που αναφέρθηκαν παραπάνω, αλλά και για την επιθετική συμπεριφορά της στην Ανατολική Μεσόγειο, τον εκφοβισμό της Ελλάδας και της Κύπρου, τις επεμβάσεις κατά των Κούρδων της Συρίας που συντάχθηκαν με τις ΗΠΑ στην εκστρατεία κατά του Ισλαμικού Κράτους (ISIS) και πολλά άλλα σημεία αντιπαράθεσης. Πολλοί στο Κογκρέσο και στην κυβέρνηση πιστεύουν ότι ήταν οι Κούρδοι της Συρίας εκείνοι που βοήθησαν τελικά να ηττηθεί το ISIS.

Οι αντιρρήσεις του Ερντογάν μπορεί επίσης να βοήθησαν τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν, του οποίου οι αρχικές δηλώσεις κατά της επέκτασης του ΝΑΤΟ ήταν εξαιρετικά αυστηρές. Περιόρισε τις διαμαρτυρίες του όταν ο Ερντογάν αναδείχθηκε ως ο κύριος ύφαλος πρόσκρουσης για την πρόταση αυτή. Και αυτό επίσης θα πλήξει τη θέση της Αγκυρας στην Ουάσιγκτον. Την Πέμπτη, ο Μπάιντεν παρείχε την πλήρη υποστήριξή του στη Φινλανδία και τη Σουηδία στις αιτήσεις τους να ενταχθούν στο ΝΑΤΟ.

Παραδόξως, η κυβέρνηση Μπάιντεν κινούνταν πάντα πολύ προσεκτικά, παρά τις αντιδράσεις του Κογκρέσου, προς την έγκριση της πώλησης νέων F-16 στην Τουρκία. Με την ακύρωση του προγράμματος των F-35, η Τουρκία χρειάζεται απεγνωσμένα να αναβαθμίσει τον υφιστάμενο στόλο πολεμικών αεροσκαφών της. Τα ξεσπάσματα του Ερντογάν για τη Σουηδία και τη Φινλανδία πιθανόν να θέσουν σε περαιτέρω κίνδυνο την πιθανότητα συγκατάθεσης του Κογκρέσου.

Ο Ερντογάν τείνει να πυροβολεί πρώτα και να κάνει ερωτήσεις πολύ αργότερα. Επειτα από χρόνια πικρόχολων καταγγελιών για διάφορες χώρες της Μέσης Ανατολής, από τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα μέχρι την Αίγυπτο και το Ισραήλ, ξεκίνησε πρόσφατα μια προσπάθεια συμφιλίωσης με την ουρά στα σκέλια με αυτές τις χώρες. Με αυτόν τον τρόπο αναγνώρισε έμμεσα ότι οι διαμαρτυρίες του εναντίον τους δεν κατάφεραν πολλά και στο τέλος βρέθηκε απομονωμένος.

Είναι σαφές ότι κάνει και πάλι το ίδιο λάθος με το θέμα της επέκτασης του ΝΑΤΟ. Αντί να προβάλλει τις αντιρρήσεις και τα αιτήματά του αθόρυβα πίσω από κλειστές πόρτες, επέλεξε να τα δημοσιοποιήσει. Με αυτόν τον τρόπο χάνει τους μοχλούς επιρροής του, ενώ ταυτόχρονα βλάπτει την εικόνα της Αγκυρας σε μια εποχή που η Τουρκία χρειάζεται ξένες επενδύσεις, τουρίστες και πολύ περισσότερη καλή θέληση.

Η Σουηδία και η Φινλανδία θα γίνουν τελικά μέλη του ΝΑΤΟ. Το μόνο ερώτημα που μένει να καθοριστεί είναι το πότε. Η Τουρκία θα διαπιστώσει ότι τα αιτήματά της δεν θα ικανοποιηθούν. Δεν θα επαναπατριστούν βίαια οι «τρομοκράτες», δηλαδή οι Τουρκο-Κούρδοι πολιτικοί πρόσφυγες, ούτε θα σταματήσει η σουηδική οικονομική βοήθεια προς τους Κούρδους της Συρίας, ειδικά από τη στιγμή που οι ΗΠΑ πράττουν το ίδιο και περισσότερα. Ο Ερντογάν θα διαπιστώσει για άλλη μία φορά ότι η επιρροή του έχει μειωθεί σημαντικά, αν μη τι άλλο εξαιτίας της δικής του συμπεριφοράς.

* Ο κ. Χένρι Μπάρκι είναι καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Lehigh της Πενσιλβάνια. Tο άρθρο παραχωρήθηκε από το Syndication Bureau, το οποίο κατέχει τα πνευματικά δικαιώματα.



Δεν είναι ορατοί οι σύνδεσμοι (links). Εγγραφή ή Είσοδος