ΠΦΥ -Εκπαίδευση > Αποσπάσματα από τον έντυπο & ηλεκτρονικό τύπο
Ιστορία της Ιατρικής.
Argirios Argiriou:
Oι σοβαρότερες πανδημίες γρίπης που αντιμετώπισε ο πλανήτης μας τον 20ό αιώνα είναι οι εξής:
- Ισπανική γρίπη (1918): το 20%-40% του τότε παγκόσμιου πληθυσμού είχε αρρωστήσει και πέθαναν περισσότεροι από 50.000.000 άνθρωποι.
- Ασιατική γρίπη (1957): Αν και δεν ήταν τόσο καταστροφική όσο η ισπανική, τα θύματά της ασιατικής γρίπης έφτασαν τα δύο εκατομμύρια άτομα.
- Γρίπη του Χονγκ-Κονγκ (1968): Ήταν η πιο ήπια πανδημία του 20ού αιώνα με ένα εκατομμύριο νεκρούς. Οι λόγοι που την έκαναν πιο ήπια, ήταν κυρίως ότι ο ιός ήταν μια παραλλαγή της ασιατικής γρίπης και οι εμβολιασμοί που ήδη είχαν γίνει όλα τα χρόνια λειτούργησαν ανασταλτικά, όπως και το γεγονός ότι τα αντιβιοτικά ήταν πιο ισχυρά.
Δεν είναι ορατοί οι σύνδεσμοι (links).
Εγγραφή ή Είσοδος
Argirios Argiriou:
Ελευθεροτυπία, 16/12/2009.
[spoiler]Του ΓΙΩΡΓΟΥ ΚΙΟΥΣΗ «Η γρίπη, ισπανική ή όχι, υφίσταται πλέον και στη χώρα μας. Εις Ελβετίαν όμως κάνει θραύσιν. Αι τελευταίαι εφημερίδες είναι γεμάται από τραγικωτάτας λεπτομερείας. Εις μίαν μικράν φρουράν, αίφνης, απέθαναν εντός εβδομάδος δώδεκα άτομα, εννέα στρατιωτικοί, τρεις ιδιώται.
Αξιωματικοί, βουλευταί, γνωσταί κυρίαι του κόσμου απεβίωσαν εντός ολίγων ημερών από γρίπην βαρυτάτης μορφής. Ολόκληρα συντάγματα προσεβλήθησαν και εστρώθησαν "ψάθα" εις τα νοσοκομεία. Ωρισμένα τραμ εσταμάτησαν ελλείψει υπαλλήλων, κατακειμένων όλων! Οι κινηματογράφοι έκλεισαν διά να μη μεταδίδεται το μόλυσμα. Τα σχολεία επίσης. Αι εορταί κατηργήθησαν, αι συγκεντρώσεις εις κλειστούς χώρους απηγορεύθησαν, γίνεται δε σκέψις αναβολής και αυτών... των δημοτικών εκλογών!».
Αυτά έγραφε η εφημερίδα «Θεσσαλία» τον Ιούλιο του 1918. «Γιατί φοβόμαστε τη γρίπη;» τιτλοφορείται ο νέος συλλογικός τόμος που θα κυκλοφορήσει αύριο από τις εκδόσεις Μεταίχμιο, σε επιμέλεια του Κ. Ι. Γουργουλιάνη, καθηγητή Πνευμονολογίας και πρύτανη του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Υπότιτλος του βιβλίου, «Από την εξάπλωση των λοιμώξεων στην πανδημία της γρίπης. Η ιστορία επαναλαμβάνεται», το οποίο ανατρέχει στην εξάπλωση και αντιμετώπιση των λοιμωδών νοσημάτων κατά τον 20ό αιώνα, στην κάλυψή τους από τον Τύπο, και συνοδεύεται από οπτικά ντοκουμέντα και αρχειακό υλικό.
«Η ιστορία επαναλαμβάνεται» στον υπότιτλο; «Ναι, διότι είναι πολλά τα κοινά με όσα συνέβησαν το 1918, όταν ξέσπασε η πανδημία της λεγόμενης ισπανικής γρίπης», αποκρίνεται ο Κ. Ι. Γουργουλιάνης. «Ιδια ήταν και η συμπεριφορά του κόσμου τότε, επικρατούσε φοβία, σχολεία έκλεισαν, η ασθένεια χρησιμοποιήθηκε πολιτικά, η γριποφοβία οδήγησε σε απολύσεις από εργοστάσια, από καφέ, από χώρους με μεγάλη συγκέντρωση ανθρώπων. Στο βιβλίο αναφερόμαστε ειδικά στα καπνεργοστάσια του Βόλου, όπου εργαζόταν πολύς κόσμος και γι' αυτό πολύς κόσμος έχασε τη δουλειά του τότε. Επίσης, και τότε έλεγαν ότι καλό κάνει το σκόρδο και το κρεμμύδι».
Για το χρονικό της ισπανικής γρίπης (ήταν η πιο φονική και έπληξε την υφήλιο το χρονικό διάστημα 1918-1919. Οι βιβλιογραφικές αναφορές κάνουν λόγο για τρία επιδημικά κύματα της γρίπης στην Ευρώπη -το πρώτο τον Μάρτιο του 1918, το δεύτερο, κατά το οποίο σημειώθηκαν και οι περισσότεροι θάνατοι, από τα τέλη Σεπτεμβρίου έως τον Νοέμβριο του 1918, και το τρίτο τον Μάρτιο του 1919) η Φωτεινή Καραχάλιου σημειώνει στο βιβλίο:
«Στις 19 Ιουλίου του 1918, σε άρθρο με τίτλο "Η ισπανική γρίπη", έχουμε την πρώτη καταγεγραμμένη αναφορά για την εμφάνιση της γρίπης στην Ελλάδα, και συγκεκριμένα στην Πάτρα, όπου μερικές μέρες νωρίτερα εκδηλώθηκαν κρούσματα γρίπης η οποία σε κάποιες περιπτώσεις παρουσίαζε κακοήθη χαρακτήρα. Οι γιατροί της εποχής χαρακτηρίζουν τη γρίπη όμοια με αυτήν που έχει εμφανιστεί στην Ισπανία, από όπου έχει πάρει και το όνομά της, ενώ για την προέλευση της νόσου αυτής στην Πάτρα κυκλοφορεί η πληροφορία ότι είκοσι πέντε μέρες νωρίτερα στο εκεί καπνοκοπτήριο εισήχθησαν πέντε κιβώτια συσκευασμένου καπνού που προέρχονταν από τη Θεσσαλονίκη και είχαν σφραγιστεί εκεί από το δημόσιο προκειμένου να δοθούν στην κατανάλωση. Κατά την αποσφράγιση των κιβωτίων αυτών στο καπνοκοπτήριο της Πάτρας παρών ήταν ο διευθυντής Καντερές και άλλοι δεκαπέντε εργάτες. Την επόμενη μέρα από την αποσφράγιση των κιβωτίων ο διευθυντής αρρώστησε από νόσο με συμπτώματα όμοια με αυτά της ισπανικής γρίπης, και τέσσερις μέρες αργότερα απεβίωσε. Τη μεθεπομένη του θανάτου του απεβίωσε από τους εργάτες του καπνοκοπτηρίου ο Γ. Τριανταφυλλόπουλος, ενώ οι περισσότεροι εργάτες του εργοστασίου -αν όχι όλοι- αρρώστησαν με γρίπη».
Υπάρχουν πολλά ερωτηματικά για τη χώρα προέλευσης του φονικού ιού, γνωρίζουμε ότι η γρίπη δεν ξεκίνησε από την Ισπανία, αλλά πιθανότατα από την Κίνα ή από τη Γαλλία, και αίτιό της ήταν ο ιός Η1Ν1. Αγνωστος είναι και ο ακριβής αριθμός των ατόμων που νόσησαν. Πηγές όμως αναφέρουν ότι από αυτούς απεβίωσε το 20%-40%. Συγκλονιστικό είναι επίσης το γεγονός ότι τα άτομα που προσβάλλονταν είχαν ταχεία εξέλιξη και απεβίωναν σε λιγότερες από 24 ώρες, παρ' όλο που προσβλήθηκαν και άτομα νεαρής ηλικίας. Βέβαια στο σημείο αυτό πρέπει να υπενθυμίσουμε τις δραματικές συνθήκες που επικρατούσαν την εποχή εκείνη: ανεπαρκείς μονάδες νοσηλείας, έλλειψη αντιβιοτικών, ανύπαρκτες μονάδες εντατικής θεραπείας, κακές συνθήκες υγιεινής, συγχρωτισμός και διαβίωση πολλών ατόμων σε μικρούς χώρους, και όλα αυτά με φόντο τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο. Στη διεθνή βιβλιογραφία υπάρχουν αναφορές για την ιστορία της γρίπης και την πορεία που διέγραψε στην Αμερική και την Ευρώπη. Λίγα πράγματα όμως είναι γνωστά για τη χώρα μας, και ειδικότερα για την περιφέρεια.
Η «Θεσσαλία», με βάση τις οδηγίες των ελβετικών εφημερίδων, γράφει: «Η ασθένεια μεταδίδεται διά των πτυέλων και εν γένει των σταγονιδίων σιέλου όταν ο άρρωστος βήχη. Μεταδίδεται επίσης από τας ακαθαρσίας της ρινός». Κατά συνέπεια απαγορεύεται η επικοινωνία με τους ασθενείς, ενώ τα μαντίλια πρέπει να βράζονται πριν χρησιμοποιηθούν ξανά. Συστήνεται απόλυτη προφύλαξη σε όσους πάσχουν από νοσήματα των βρόγχων και των πνευμόνων και όσους αναρρώνουν από πρόσφατο κρυολόγημα. Επίσης συστήνεται προφύλαξη μέχρι την πλήρη ανάρρωση, διότι οι επιπλοκές της πλευρίτιδας και της πνευμονίας που παρουσιάζει η γρίπη αυτή, και οι οποίες προκαλούν τους περισσότερους θανάτους στην Ελβετία, οφείλονται στην πρόωρη έγερση των ασθενών.
«Στο φύλλο της 7ης Οκτωβρίου» σημειώνει η κ. Καραχάλιου, «καταγράφεται ότι οι αρχές του Βόλου άρχισαν από χθες να λαμβάνουν δραστικά μέτρα για τον κίνδυνο μετάδοσης της γρίπης και στην πόλη τους. Μία μέρα αργότερα το υπουργείο Εσωτερικών αποστέλλει προς τις αρχές του κράτους τηλεγραφική εγκύκλιο με λεπτομερείς οδηγίες για την προφύλαξη του κοινού από τη γρίπη, που πλέον χαρακτηρίζεται ως πανδημία. Σύμφωνα με αυτές, γνωστοποιείται στο κοινό ότι τα μικρόβια της νόσου εισέρχονται στον οργανισμό από το στόμα, και γενικά από το αναπνευστικό σύστημα, και ότι οι γαργαρισμοί κυρίως με οξυγονούχο ύδωρ και οι αντισηπτικές εισπνοές μπορούν να έχουν κάποια προληπτική δράση. Επίσης η νόσος μεταδίδεται με τον βήχα και με τα εκπεμπόμενα από το στόμα σταγονίδια. Συστήνεται λοιπόν η αποφυγή των ψύξεων και της υπερκόπωσης, καθώς και των συγκεντρώσεων κάθε είδους, η διακοπή των μαθημάτων στα σχολεία και η σχολαστική διατήρηση της καθαριότητας των εσωρούχων και των χεριών. Προπαντός συστήνεται η αποφυγή συγχρωτισμού με κάθε άνθρωπο που εμφανίζει έστω και ελάχιστα συμπτώματα γρίπης».
Σε άλλο άρθρο της η εφημερίδα τονίζει τις κοινωνικοοικονομικές επιπτώσεις της γριποφοβίας. «Δεν πρόκειται μόνο για την αδικαιολόγητη καταστροφή πέντε-δέκα καφενείων, ούτε των 300 καλλιτεχνών του θεάτρου που είναι καταδικασμένοι να στερηθούν τον επιούσιο. Κλονίζεται η οικονομική ζωή ολόκληρης της πόλης. Πριν απ' όλους αυτοί που διατρέχουν κίνδυνο να πέσουν θύματα της γριποφοβίας είναι οι υπάλληλοι των καφενείων. Ακολουθούν οι εργατικές τάξεις, που είναι και αυτές καταδικασμένες να υποστούν τις συνέπειες του πανικού. Γιατί, σύμφωνα με τη λογική των αστυνομικών διατάξεων, οι καπναποθήκες, τα καπνεργοστάσια και γενικά όλα τα εργοστάσια όπου ο εργάτης κερδίζει το ψωμί του είναι εστίες θανάτου, αφού τα καφενεία και τα θέατρα, με τις μέτριες συγκεντρώσεις, τα πούλια του ταβλιού και τα χαρτιά της κολτσίνας, είναι όλα επικίνδυνα. Πώς θα ξεκινήσουν οι χειμερινές εργασίες στις καπναποθήκες, με τη δαμόκλειο σπάθη του αδικαιολόγητου αυτού πανικού; Δεν καταδικάζονται λοιπόν χιλιάδες εργάτες, στα καλά καθούμενα, σε δυσπραγία; Και η οικονομική δυσπραγία δεν είναι η καλύτερη αρωγός της νόσου;». [/spoiler]
Δεν είναι ορατοί οι σύνδεσμοι (links).
Εγγραφή ή Είσοδος
Argirios Argiriou:
Δεν είναι ορατοί οι σύνδεσμοι (links).
Εγγραφή ή Είσοδος
Argirios Argiriou:
28/06/2010, ΑΠΕ.
[spoiler]Μόλις 36 χρόνια ήταν η μέση διάρκεια ζωής στην Ελλάδα τον 19ο αιώνα (ΑΠΕ)
Στα 36 έτη ανέρχονταν η μέση διάρκεια ζωής των Ελλήνων τον 19ο αιώνα, η οποία άρχισε να αυξάνεται, βαθμιαία, από τα τέλη του συγκεκριμένου αιώνα. Μάλιστα, σε διάστημα μόλις 35 χρόνων, το προσδόκιμο επιβίωσης παρατάθηκε κατά είκοσι χρόνια. Τα παραπάνω στοιχεία περιλαμβάνονται σε ειδική έκδοση του καθηγητή στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Βύρωνα Κοτζαμάνη.
Ειδικότερα, μέσα σε περίπου μία τριαντακοπενταετία, το προσδόκιμο επιβίωσης παρατάθηκε, με την εξής κλιμάκωση: τη χρονική περίοδο 1920-1924, 45 έτη και τη χρονική περίοδο 1955-1959, 65 έτη. Αντίστοιχη πτωτική πορεία ακολούθησε και ο αδρός δείκτης θνησιμότητας, στο βαθμό που, στην ίδια περίοδο, συρρικνώνεται ταχύτατα και η βρεφική θνησιμότητα. Τις τελευταίες δεκαετίες, η θνησιμότητα της χώρας μειώθηκε περαιτέρω και η μείωση αυτή αποδίδεται, σε μια πρώτη περίοδο, στην υποχώρηση της θνησιμότητας από λοιμώδη νοσήματα, νοσήματα που έπληξαν κυρίως το νεανικό πληθυσμό και ήταν ταχείας κατάληξης.
Αντίθετα, διαχρονικά διαπιστώνεται αύξηση της θνησιμότητας από χρόνιες παθήσεις (κακοήθη νεοπλάσματα και νοσήματα του κυκλοφορικού συστήματος), που χαρακτηρίζουν τον ηλικιωμένο πληθυσμό.
Οι σημαντικές αυτές μεταβολές, κυρίως η υποχώρηση των μολυσματικών ασθενειών, είχαν ευεργετική επίδραση κυρίως στη βρεφική θνησιμότητα, που μειώθηκε συνταρακτικά.
Στο βαθμό που ο μέσος όρος ζωής μας αυξάνεται, η σταθερά ανοδική πορεία του αδρού δείκτη θανάτων μεταπολεμικά είναι αποτέλεσμα αποκλειστικά της προοδευτικής γήρανσης του πληθυσμού μας. Κατ'' επέκταση, αν απομονώσουμε τον παράγοντα "πληθυσμιακές δομές υπολογίζοντας τον προτυποποιημένο δείκτη θανάτων, θα διαπιστώσουμε ότι ο νέος προτυποποιημένος δείκτης διαχρονικά υποχωρεί σταθερά.
Όσον αφορά τη βρεφική θνησιμότητα, στην αρχή της εξεταζόμενης περιόδου (1956) βρίσκεται ακόμη σε υψηλά επίπεδα (39 θάνατοι βρεφών σε 1000 γεννήσει ζώντων). Η συρρίκνωσή της, όμως, δεν είναι γραμμική στο βαθμό, που οι ρυθμοί πτώσης της είναι σαφώς ταχύτεροι στην πρώτη μεταπολεμική περίοδο (μέχρι το 1980).
Με βάση τα στοιχεία του 2006, η βρεφική θνησιμότητα στη χώρα μας (3,7%) είναι χαμηλή, ελαφρά δε χαμηλότερη του μέσου όρου της Ευρωπαϊκής Ένωσης των 15 κρατών-μελών (3,9%).
Εξετάζοντας, τέλος, τoυς ειδικούς- κατά ηλικία- δείκτες θνησιμότητας, διαπιστώνεται ότι, στην εξεταζόμενη περίοδο, η θνησιμότητα μειώνεται σε όλες τις ηλικίες ανεξαρτήτως φύλου.
Εξαίρεση αποτελούν οι ηλικίες 20-30 ετών, για τις οποίες, από τις αρχές της δεκαετίας του 1980, καταγράφεται αύξηση, κυρίως λόγω των οδικών ατυχημάτων.
Αντιστοίχως, η μέση προσδοκώμενη ζωή αυξήθηκε και για τα δύο φύλα (1950: άνδρες 63,4 έτη και γυναίκες 70,1 έτη -1999:75,5 έτη και 80,6 έτη αντιστοίχως).
Το κέρδος είναι εξαιρετικά σημαντικό, σημειώνουν οι ερευνητές, ενώ η διαφορά μεταξύ ανδρών και γυναικών μειώθηκε κατά 1,6 έτη, λόγω ταχύτερης βελτίωσης της θέσης των ανδρών.
Σύμφωνα με τους παραπάνω ερευνητές, οι κυριότεροι από τους δημογραφικούς παράγοντες, που επηρεάζουν τη θνησιμότητα είναι η κατά ηλικία δομή ενός πληθυσμού και το φύλο.
Η υψηλότερη θνησιμότητα παρατηρείται στα βρέφη κάτω του ενός έτους και στους ηλικιωμένους και η θνησιμότητα των ανδρών είναι ελαφρώς υψηλότερη των γυναικών (η δε βελτίωση των συνθηκών υγιεινής ευνόησε περισσότερο τις γυναίκες, με αποτέλεσμα την περαιτέρω αύξηση της διαφοράς μεταξύ των δύο φύλων).
Όσον αφορά τη θνησιμότητα κατά οικογενειακή κατάσταση, η διαθέσιμη πληροφόρηση προέρχεται από επιμέρους ερευνητικά δεδομένα ανεπτυγμένων χωρών.
Στην περίπτωση των χωρών αυτών διαπιστώνεται αξιόλογη διαφορά μεταξύ των εγγάμων και των αγάμων, στο βαθμό που οι έγγαμοι χαρακτηρίζονται από χαμηλότερα επίπεδα θνησιμότητας.
Το επίπεδο γονιμότητας είναι ένας άλλος παράγοντας, που επιδρά έμμεσα στη θνησιμότητα: η υψηλή γονιμότητα, στο βαθμό που προϋποθέτει συχνές εγκυμοσύνες -και επομένως υψηλότερη συχνότητα έκθεσης στους κινδύνους της εγκυμοσύνης- οδηγεί αναμφισβήτητα και στην αυξημένη θνησιμότητα των γυναικών, στους πληθυσμούς που δεν ελέγχουν τη γονιμότητα τους.
Στους πολιτισμικούς παράγοντες εντάσσονται οι συνήθειες που αφορούν στην προσωπική υγιεινή και επηρεάζουν αντιστοίχως την υγεία των ατόμων. Οι παράγοντες αυτοί εξαρτώνται- κατ'' αρχήν- από το βιοτικό επίπεδο και τη μόρφωση.
Εξαιρετικά σημαντικός είναι, επίσης, ο ρόλος που διαδραματίζει η κοινωνική-οικονομική πολιτική των κυβερνήσεων στις μεσοπρόθεσμες -και κυρίως - στις μακροπρόθεσμες εξελίξεις της θνησιμότητας.[/spoiler]
Argirios Argiriou:
Έθνος 12/07/2010.
[spoiler]Μια έκθεση με κορνίζα τη φρίκη του χθες...
Μοντέρνα εκθέματα διάσπαρτα στους χώρους του νοσοκομείου αποτυπώνουν τη δυστυχία και τον πόνο των χιλιάδων ασθενών που «νοσηλεύτηκαν» στα παραπήγματα της ντροπής από την ίδρυσή του (1902) μέχρι και τα χρόνια της Κατοχής και του Εμφυλίου.
Στη μάντρα του ακούγεται ακόμη ο πυροβολισμός που έριχνε νεκρό τον Μπελογιάννη. Στα πατώματά του τα χνάρια του Ρίτσου και της Πολυδούρη, εκατοντάδων γνωστών και χιλιάδων ανώνυμων κολασμένων που στεγάστηκαν εκεί πνιγμένοι στο αίμα και τα δάκρυα.
Οι απάνθρωπες συνθήκες στις οποίες διέμεναν χιλιάδες φθισικοί, με άθλια παραπήγματα να κατακλύζουν τις αυλές του «Σωτηρία», οδήγησαν σε μαχητικές κινητοποιήσεις των ασθενών Απόκληροι της ελληνικής κοινωνίας. Μικρασιάτες, ανάπηροι των πρώτων πολέμων, φθισικοί, κομμουνιστές, όλοι όσους το κράτος θεώρησε κατά καιρούς «σε κατάσταση κρίσης» εγκλείστηκαν στο νοσοκομείο «Σωτηρία».
Και άφησαν το αποτύπωμά τους στον χώρο. Κάθε πλακάκι του κτιρίου κρύβει μια ιστορία, κάθε πέτρα του αποτελεί κειμήλιο.
Ενα από τα εκθέματα, μία κρεμάστρα με κοστούμια εποχής σε ένα δωματιάκι με σκουριασμένο καθρέφτη. Παραπέμπει στο κοστούμι που δινόταν από το νοσοκομείο σε όσους έπαιρναν εξιτήριο, στην αρχή της νέας ζωής... Σε αυτό τον φορτισμένο ιστορικά τόπο, σε ένα κτίριο-σκηνικό του 1917, λαμβάνει σήμερα χώρα μια πρωτόγνωρη έκθεση. Μια εικαστική έκθεση σε ένα νοσοκομείο. Θέμα της η ιστορία του «Σωτηρία», η μνήμη και η ασθένεια.
Μοντέρνα εκθέματα στις αυλές και στο εσωτερικό «παντρεύουν» γόνιμα τα βιώματα του παρελθόντος με το παρόν και αποπνέουν μήνυμα αισιοδοξίας για εκείνους που διεκδικούν τη ζωή.
Ανάμεσα στα εκθέματα θα δει κανείς στοιβαγμένα στρώματα -μια ξεθωριασμένη εικόνα του «Σωτηρία»- που συμβολίζουν το πέρασμα από τη ζωή στον θάνατο, ιστορίες νοσηλευομένων δοσμένες με εικαστικό τρόπο, παλιές βαλίτσες στοιβαγμένες η μία πάνω στην άλλη.
Κάποιες ξέμειναν σε ένα άδειο κρεβάτι, όταν ο ιδιοκτήτης τους παραδόθηκε στην αρρώστια, άλλες κάηκαν για να φύγει το μίασμα, μερικές λεηλατήθηκαν από τροφίμους που είχαν ανάγκη το περιεχόμενό τους, για να συνεχίσουν τον δικό τους αγώνα.
«Σύντροφος η βαλίτσα»
«Η βαλίτσα που είχαν μαζί τους ήταν ο σύντροφος που κρατούσαν απ’ το χέρι», εξηγεί με σημείωμά του ο Βαγγέλης Λιουδάκης, δημιουργός του έργου. «Εκεί μέσα είχαν βάλει αντικείμενα αναγκαία αλλά και αγαπημένα, μια φωτογραφία, ένα βιβλίο, ένα ζεστό ρούχο, δεύτερα παπούτσια, ένα καθαρό ποτήρι. Πράγματα που τους έδιναν κουράγιο. Σαν να τους βλέπω να τα τοποθετούν μέσα στη βαλίτσα με μια εικόνα σαν ελπίδα στο μυαλό τους να πράξουν κάποτε την αντίστροφη διαδικασία, να τα βγάλουν δηλαδή ένα ένα από τη βαλίτσα και να τα τοποθετούν στη θέση απ’ όπου τα πήραν».
Παραδίπλα, μια κρεμάστρα με δέκα ανδρικά κοστούμια ραμμένα με το ύφασμα και το πατρόν της εποχής, σε κάποιο μικρό δωμάτιο με έναν μισοσκουριασμένο καθρέφτη στον τοίχο. Είναι το κοστούμι που δινόταν από το νοσοκομείο σε όποιον έφευγε, για να έχει κάτι να φορέσει έξω... Ενα ντοκιμαντέρ με πρωταγωνιστή κάποιον που έμεινε για χρόνια στο «Σωτηρία», αποκόμματα εφημερίδων του ‘30 και του ‘40 που μιλούν για τις διώξεις των αριστερών.
Διαβάζει κανείς σε ένα κομματάκι χαρτί -που περιλαμβάνεται στα εκθέματα- το τελευταίο γράμμα ενός κρατούμενου που εκτελέστηκε λίγες μέρες μετά: «Αγαπητή μου μάνα, γεια σου. Εφτασα εδώ στις 3 του μηνός. Με συγχωρείς που άργησα να σου γράψω. Είμαι καλά. Πιστεύω να συμβαίνει το ίδιο με σας. Αν μπορέσεις, να μου στείλεις κανένα δεματάκι, με κονσέρβες κυρίως. Να μου γράψεις αν ο Σωκράτης και η Ζαχαρούλα είναι καλά. Σου γράφω λίγα πράγματα και να κάνεις και συ το ίδιο. Πες στον Σάββα, Πάτρα, Γέρο κ.λπ. θερμά χαιρετίσματα. Καμιά κούτα τσιγάρα «ΕΘΝΟΣ». Γεια σας, Ιάκωβος, 10/4/1948».
Οπως εξηγεί η Μιχαέλα Θεοδωρακάκου, μία εκ των καλλιτεχνών που έλαβαν μέρος στην έκθεση, «στον χώρο υπήρχε μια ατμόσφαιρα θανατίλας. Επρόκειτο για ένα κτίριο παντελώς εγκαταλελειμμένο, που στη συνέχεια μεταμορφώθηκε. Ο ανθρώπινος πόνος αποτέλεσε το κυρίαρχο στοιχείο, με το μήνυμα της ελπίδας να επικρατεί. Πρόκειται για ένα μήνυμα που ταρακούνησε τόσο τους επισκέπτες όσο και το προσωπικό του νοσοκομείου».
Οπως επισημαίνει ο κ. Ξενοφών Θειακός, πρόεδρος της Οργανωτικής Επιτροπής της έκθεσης, μια τέτοια διοργάνωση ευαισθητοποιεί τους εργαζομένους, καθώς υπενθυμίζει ότι η καθημερινή ρουτίνα, η διαχείριση της αρρώστιας, αποτελεί ταυτόχρονα για κάποιους έναν τεράστιο αγώνα για επιβίωση. «Παλιά μπορεί να μην υπήρχαν θεραπείες και υποδομές, όμως η προϊσταμένη γνώριζε προσωπικά τον κάθε ασθενή, στεκόταν στο κρεβάτι του και του απευθυνόταν ιδιαιτέρως. Αυτό αποτελούσε πραγματικά το 50% της θεραπείας. Σήμερα ο κάθε ασθενής είναι ένας ΑΜΚΑ», λέει.
Την έκθεση, η οποία θα διαρκέσει μέχρι τον Οκτώβριο, διοργανώνουν η Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών και ο Σύλλογος Φίλων Περιθαλπομένων στο «Σωτηρία», οι οποίοι με ευαισθησία προσέγγισαν τη διαχρονική σύνδεση του Σωτηρία με τις κοινωνικοπολιτικές εξελίξεις της Ελλάδας και τις προσωπικές ιστορίες που διαδραματίστηκαν στο ίδρυμα...
Η ιστορία του «Σωτηρία»
Οι εξεγέρσεις των φυματικών πνίγηκαν στο αίμα...
Αστικό σανατόριο για τους «Αθλιους των Αθηνών», τόπος μαρτυρίου για τους φθισικούς, καρπός της φιλανθρωπικής αντίληψης του 19ου αιώνα, σημείο εκτέλεσης κομμουνιστών, εστία αντίστασης τα πέτρινα χρόνια. Αυτό είναι με λίγα λόγια το «Σωτηρία».
Από τα πρώτα χρόνια της ίδρυσής του οι λαϊκές συνοικίες, τα ανήλιαγα εργαστήρια, οι φάμπρικες και οι προσφυγικές παράγκες συνδέονται μαζί του. Τροφοδοτούν με νεανικά κορμιά το σανατόριο που στεγάζει τον απέραντο ανθρώπινο πόνο.
Δίπλα στους επισήμως καταγεγραμμένους χιλιάδες άλλοι παλεύουν με την αρρώστια στοιβαγμένοι σε άθλια παραπήγματα της αυλής. Χιλιάδες δανείζουν το κρεβάτι τους σε κάποιον που ψυχομαχεί, για να πεθάνει.
Μισοζώντανοι άνθρωποι, με φαγωμένα πνευμόνια. Τις βροχερές ημέρες η στρωματσάδα φράζει τις πόρτες, όσοι λυτρώνονται από τον θάνατο θεωρούνται οι πιο τυχεροί: «Εγινε καλά», λένε οι υπόλοιποι. Οι πεινασμένοι άρρωστοι βουτούν στο φαγητό με τις χούφτες τους και καθαρίζουν τα δάχτυλα με τη γλώσσα. Και πάλι πεινούν. Δεν υπάρχει απολύμανση, σαπουνάδα, ζεστό νερό, τα ματωμένα σεντόνια πλένονται στο χέρι για ένα κομμάτι ψωμί κι έπειτα μοιράζονται ανακατεμένα. Το κράτος δίνει 5.000 δραχμές για τη συντήρησή του «Σωτηρία», όταν για τον Εθνικό Κήπο την ίδια εποχή δαπανά 20.000...
Οι φυματικοί δεν αργούν να οργανωθούν, ζητώντας καλύτερες συνθήκες. Η πρώτη εξέγερση εκδηλώνεται το 1921. Ακολουθούν άλλες το 1925, το ‘29, το ‘31, με την Αστυνομία να χτυπά τους αρρώστους. Στην οδό Μεσογείων γίνονται οι μεγαλύτερες μάχες, με τους αστυνομικούς να χτυπούν άγρια τους αρρώστους που ήθελαν να διαμαρτυρηθούν στο υπουργείο. Κάποιοι καταλήγουν από τις αιμοπτύσεις και τον πυρετό, άλλοι συλλαμβάνονται, άλλοι διώχνονται από το νοσοκομείο.
Στην Κατοχή γίνεται βάση οργάνωσης του αγώνα. Επειτα τόπος εκτελέσεων, φυλακή για τους αριστερούς. Στα Δεκεμβριανά σφαίρες σκοτώνουν αρρώστους, ενώ οκτώ χρόνια μετά, τον Μάρτη του ‘52, ένα ξημέρωμα ο Νίκος Μπελογιάννης εκτελείται μαζί με άλλους τρεις αγωνιστές στη μάντρα του «Σωτηρία»...
Πώς περιγράφει τις ταραγμένες ημέρες του 1943 ο Σπ. Διλιντζάς, που επέζησε ύστερα από εκτέλεση με 5 σφαίρες
Το σχέδιο απόδρασης των 56 κομμουνιστών από τις κλινικές-κάτεργα
Το «Σωτηρία» κατά τη διάρκεια της Κατοχής μετατρέπεται σε κέντρο αντίστασης. Οι οργανώσεις του ΕΑΜ αναπτύσσουν αγωνιστική δράση υπό δύσκολες συνθήκες, δημιουργώντας εστίες ελεύθερης Ελλάδας εντός των νοσηλευτικών ιδρυμάτων. Τις ταραγμένες ημέρες του 1943, όταν απέδρασαν με θεαματικό τρόπο από τις φυλακές του «Σωτηρία» οι 56 Ακροναυπλιώτες κομμουνιστές, περιγράφει στο «Εθνος» το στέλεχος της Εθνικής Αντίστασης, ο 90χρονος σήμερα Σπύρος Διλιντζάς:
«Την απόδραση των 56 την πληροφορήθηκα οργανωτικά, αφού κατά τη διάρκεια της Κατοχής βρισκόμουν ως φυματικός φυλακισμένος στο στρατιωτικό νοσοκομείο της Μονής Πετράκη. Εκεί ήμουν γραμματέας της νοσοκομειακής επιτροπής. Η είδηση για την απελευθέρωση των 56 έγινε δεκτή με κύματα ενθουσιασμού και αγωνιστικής ανάτασης», λέει. «Επρόκειτο για μία από τις σπουδαιότερες επιχειρήσεις στην ιστορία του ΕΛΑΣ.
Μία τολμηρή επιχείρηση, με τους Ελασίτες να έχουν ντυθεί χωροφύλακες και να λένε στην πύλη ότι είχαν εντολή να μεταφέρουν τους 56». Σε πέντε λεπτά είχαν τελειώσει όλα. Οι 56 έφυγαν από τον υπόνομο του «Σωτηρία», ενώ οι δυνάμεις Κατοχής και οι συνεργάτες τους ενημερώθηκαν για την απόδραση 5 ώρες μετά, αφού ο ΕΛΑΣ είχε κόψει και τα τηλεφωνικά καλώδια.
Επιχείρηση
«Βέβαια η επιχείρηση οργανωνόταν με κάθε λεπτομέρεια για σχεδόν τέσσερις μήνες - πριν ακόμη οι 56 φτάσουν στο «Σωτηρία»», συνεχίζει ο κ. Διλιντζάς, ο οποίος στην πορεία της ζωής του φυλακίστηκε, βασανίστηκε αλλά και επέζησε ύστερα από... εκτέλεση με πέντε σφαίρες. «Επρόκειτο για πολιτικούς κρατουμένους από τη δικτατορία του Μεταξά, οι οποίοι στη συνέχεια, το 1940-1941, δόθηκαν στις δυνάμεις Κατοχής.
Το Πολιτικό Γραφείο της Κεντρικής Επιτροπής είχε αναθέσει στην ΚΕ του ΕΛΑΣ την επιχείρηση», εξηγεί. «Τα περισσότερα νοσοκομεία χρησιμοποιούνταν για συνεδριάσεις της ΟΠΛΑ και της Λαϊκής Πολιτοφυλακής, εκεί μέσα οι αγωνιστές έκαναν εράνους με κουπόνια, διακινούσαν τον παράνομο Τύπο, ενώ στην πράξη είχαν πάρει στα χέρια τους τη διαχείριση των τροφίμων και των φαρμάκων από τους αξιωματικούς, οι οποίοι τα διοχέτευαν στη μαύρη αγορά. Το ίδιο συνέβαινε και στο «Σωτηρία»».
Δεν ήταν τυχαίο. Οι περισσότεροι φυματικοί ήταν τέκνα της εργατικής τάξης, χτυπημένα από την αρρώστια εξαιτίας του υποσιτισμού και των κακουχιών...
Κατερίνα Ροββά
Φωτό: Κ. Πολύβιος - Β. Ζησόπουλος[/spoiler]
Δεν είναι ορατοί οι σύνδεσμοι (links).
Εγγραφή ή Είσοδος
Πλοήγηση
[0] Λίστα μηνυμάτων
[#] Επόμενη σελίδα
Μετάβαση στην πλήρη έκδοση