Εκλογή από τη βάση; Το οχυρό έπεσε

[Argirios Argiriou]

21-01-2022
Του Κοινωνιολόγου, Γιώργου Σιακαντάρη.

Τελικά όπως όλα δείχνουν και το τελευταίο οχυρό αντίστασης στην εκλογή από τη βάση της ηγεσίας έπεσε. Ο ΣΥΡΙΖΑ μετά από εισήγηση του κ. Τσίπρα οδηγείται στην εκλογή ηγέτη και κεντρικής Επιτροπής απευθείας από τα μέλη του Κόμματος με καθολική ψηφοφορία, με ενιαία λίστα.  Και ο αριστερός ΣΥΡΙΖΑ λοιπόν στον δρόμο που χάραξε στα καθ’ ημάς ο Γιώργος Παπανδρέου και ακολούθησε η ΝΔ. Όλα αυτά φαντάζουν πολύ δημοκρατικά. Η άμεση δημοκρατία στην πράξη. Καιρός οι «δημοκράτες όλου του κόσμου» να πανηγυρίσουν. Πόσο όμως και είναι δημοκρατική μια τέτοια εκλογή;

Πρώτα τα αριστερά κόμματα ανακάλυψαν την εκλογή από τη βάση. Πότε; Το Γαλλικό Σοσιαλιστικό και το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα Γερμανίας την «ανακάλυψαν» όταν είδαν πως η κομματική ταύτιση μειωνόταν ανάμεσα στους ψηφοφόρους τους τη στιγμή που αυτά είχαν μετατραπεί από κόμματα ιδεών σε πολυσυλλεκτικά και από εκεί σε κόμματα καρτέλ. Η εκλογή από τη βάση ήταν η απάντηση σε μια τριπλή αλλαγή: τη μείωση του αριθμού των κομματικών μελών, την υψηλή εκλογική κινητικότητα από το ένα κόμμα- καρτέλ στο άλλο και τη χαμηλότερη συμμετοχή στις εθνικές εκλογές. Αλλαγές που μειώνουν τον χρόνο διατήρησης στην εξουσία κάθε νέας κομματικής ηγεσίας. Το μέσο που «εφευρέθηκε» για απάντηση στις παραπάνω αλλαγές ήταν η δήθεν δημοκρατική εκλογή από τη βάση. Η απάντηση στη «ρευστή μετανεωτερική κοινωνία» ήταν η ρευστοποίηση και της εκλογής ηγεσίας. Οι ψηφοφόροι πλέον καταργούν την έννοια του μέλους του κόμματος και την αντικαταστούν με την έννοια του θαυμαστή του νέου ηγέτη, μέχρι να παλιώσει γρήγορα ο νέος και να έρθει ο νέος νέος. Η εκλογή από τη βάση προβάλλεται ως απάντηση στον κατά Ρόμπερτ Μίχελς «σιδηρούν νόμο της ολιγαρχίας» που θέλει η πολιτική να μετατρέπεται σε  μήτρα κυριαρχίας των εκλεγμένων επί των εκλογέων, των αντιπροσώπων επί των αντιπροσωπευόμενων. Επιτυγχάνει όμως ακριβώς το αντίθετο. Τον επιτείνει και διευρύνει. Η εκλογή από τη βάση μετατρέπει τον φίλο του κόμματος σε καταναλωτή κομμάτων που μπορεί να επιλέγει προϊόντα απ’ όποιο καλάθι, συγγνώμη κόμμα θέλει. Γεννιέται έτσι ο ηγέτης Βοναπάρτης. Αυτή η εξέλιξη βαυκαλίζει τους ψηφοφόρους ότι γίνονται κυρίαρχοι επί των κυρίαρχων τους. Όπως έγραφε πάλι ο Μίχελς ο βοναπαρτισμός «αναγνωρίζει τόσο απόλυτα τη λαϊκή θέληληση ώστε της παρέχει το δικαίωμα της αυτοχειρίας». Έτσι ο Αντώνης Σαμαράς νίκησε την Ντόρα Μπακογιάννη. Και δεν θέλω να φανταστώ τι θα συνέβαινε με την εκλογή από τη βάση στην περίπτωση Σημίτη- Τσοχατζόπουλου. Η εκλογή από τη βάση επιτείνει αυτό που με σύγχρονους πολιτικούς όρους ονομάζεται «προεδροποίηση της πολιτικής». Μια ασφαλιστική δικλείδα που εφαρμόζουν SPD  και Γαλλικό Σοσιαλιστικό Κόμμα είναι η εκλογή μόνο από τα μέλη. Έξη μήνες πριν τις εκλογές κλείνει η λίστα μελών που έχουν δικαίωμα ψήφου. Όσοι γραφούν μετά δεν έχουν δικαίωμα ψήφου. Στα καθ’ ημάς όμως ο καθένας μπορεί να ψηφίσει σε όποιο κόμμα θέλει ή και σ’ όλα.

Στον ΣΥΡΙΖΑ τα πράγματα φαίνεται να είναι χειρότερα απ’ ότι στο ΠΑΣΟΚ και τη ΝΔ. Ακόμη και η ΚΕ θα εκλέγεται απευθείας. Γεγονός που θα την κάνει απόλυτο φερέφωνο του ηγέτη που θα έρχεται κάθε φορά «καβάλα στο κύμα». Έτσι όμως δεν εκλέγεται ηγέτης αλλά πρόσωπο. Αυτή η προσωποκρατία μετατρέπει τον «κομματικό υποστηρικτή» σε θαυμαστή. Θαυμαστής που εύκολα αλλάζει τόσο πρόσωπο όσο και κόμμα θαυμασμού. Και να που ο περίφημος εκδημοκρατισμός ακυρώνει τους απαραίτητους διαμεσολαβητικούς θεσμούς ανάμεσα στην ηγεσία και τη «βάση». Έτσι η δημοψηφισματική δημοκρατία ακυρώνει την αντιπροσωπευτική.

Πηγή: Δεν είναι ορατοί οι σύνδεσμοι (links). Εγγραφή ή Είσοδος

Δεν είναι ορατοί οι σύνδεσμοι (links). Εγγραφή ή Είσοδος

[Argirios Argiriou]

24/09/2023 Μεταρρύθμιση
του Θανάση Γεωργακόπουλου

Ο «χάι-χούι» νεωτερισμός της εκλογής από τη βάση

Για να μην ξεχνιόμαστε αυτό που ζούμε τις τελευταίες εβδομάδες με αφορμή τον ΣΥΡΙΖΑ είναι η συνέπεια των "χάι-χούι" νεωτερισμών του ΓΑΠ, ο οποίος εισήγαγε το 2004 την εκλογή Προέδρου από τα μέλη, τους φίλους και τους περαστικούς, λαμβάνοντας (υποτίθεται) πάνω από ένα εκατομμύριο ψήφους όντας μοναδικός υποψήφιος.

Ήταν μια εισαγωγή μεθόδου από την Αμερική που δυστυχώς στη συνέχεια ακολουθήθηκε και από άλλα ευρωπαϊκά κόμματα, ευτυχώς με πιο αυστηρούς όρους από τους εν Ελλάδι.

Στις ΗΠΑ, όμως, το πολιτικό και διοικητικό σύστημα είναι μια sui generis περίπτωση. Όχι μόνο επειδή είναι Ομοσπονδία με Σύνταγμα που παρέχει μεγάλες εξουσίες στις επί μέρους Πολιτείες αλλά, κυρίως, επειδή παραδοσιακά "εκλέγονται από τη βάση" πλείστοι θεσμοί από τον Σερίφη ως τον Γενικό Εισαγγελέα κάθε Πολιτείας. Ταυτόχρονα, βέβαια, το Σύνταγμα των ΗΠΑ περιλαμβάνει μεγάλα θεσμικά αντίβαρα σε όλα τα επίπεδα, ώστε η προσωπική εξουσία από τον Πρόεδρο έως τον τοπικό Σερίφη να ελέγχεται. Πολλές φορές, μάλιστα, τα αντίβαρα αυτά, ιδιαίτερα σε κορυφαίο επίπεδο, οδηγούν σε παράλυση τη διακυβέρνηση.

Τούτων δοθέντων, η μεμονωμένη εισαγωγή για τους ηγέτες των κομμάτων της "αμερικανικής μεθόδου" στην Ευρώπη, οδήγησε σε δημοκρατική στρέβλωση καθιστώντας το θεσμό των πολιτικών κομμάτων υποχείριο των ηγετών που εκλέγονταν "από τον λαό" και λογοδοτούσαν αποκλειστικά σε αυτόν, όντας, ουσιαστικά ανεξέλεγκτοι. Προσθέστε σ' αυτό και το ρόλο των κοινωνικών δικτύων και το... γλυκό έδεσε.

Ξέρω πως οι προηγηθείσες σκέψεις μοιάζουν "παλιακές" και νοσταλγικές ενός κοινωνικοπολιτικού τοπίου που έχει άρδην μεταβληθεί.

Ξέρω, επίσης, τον εγχώριο αντίλογο που μπορεί να ακουστεί του είδους "αν δεν είχε ακολουθηθεί αυτή η μέθοδος ψηφοφορίας δε θα είχε εκλεγεί ο κεντρώος Μητσοτάκης στην ηγεσία της ΝΔ αλλά ο "μικροκαραμανλολαϊκοδεξιός" Βαγγέλας Μεϊμαράκης". Πράγματι έτσι είναι. Όμως, αν δεν είχε ακολουθηθεί αυτή η μέθοδος, μερικά χρόνια νωρίτερα θα είχε εκλεγεί η Ντόρα Μπακογιάννη αντί του Α. Σαμαρά και η ιστορία του τόπου θα ήταν διαφορετική την εποχή των μνημονίων, όπως συνέβη και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες.

Τούτων όλων δοθέντων ναι μεν ο θεσμός των πολιτικών κομμάτων πρέπει να ανανεωθεί στην Ευρώπη και να προωθηθεί η συμμετοχή των μελών (βοηθά, άλλωστε, η τεχνολογία) αλλά η εκλογή της ηγεσίας τους δεν μπορεί να αντιγράφει άκριτα το αμερικανικό πρότυπο. Το πως θα γίνεται ας γίνει αντικείμενο ευρύτερου στοχασμού με βάση και τις εθνικές ιδιομορφίες.

Δεν είναι ορατοί οι σύνδεσμοι (links). Εγγραφή ή Είσοδος