Quiz με θηρησκευτικά θέματα

[Δ. Κουναλάκης]

Από το facebook βρήκα ένα ενδιαφέρον quiz του Αστέριου Κεχαγιά με απαντήσεις σε κάποια ενδιαφέροντα ερωτήματα που αποτελούν συχνά θέμα διαφωνίας στην θρησκεία:

1) Τι χρώμα είχαν τα άμφια των ιερέων στους πρώτους χριστιανικούς αιώνες;
Από τις πρώτες χριστιανικές κοινότητες μέχρι και τον 4ο αιώνα μ.Χ. οι Χριστιανοί ιερείς δεν είχαν ξεχωριστά άμφια. Ιερείς και λαϊκοί ντύνονταν με τις ίδιες επίσημες ενδυμασίες. Όπως σήμερα σε επίσημες εκδηλώσεις συνήθως φοράει κανείς μαύρο παντελόνι και λευκό πουκάμισο, εκείνη την εποχή η επίσημη ενδυμασία περιλάμβανε συνήθως έναν άνω χιτώνα, έναν κάτω χιτώνα και μερικές φορές και έναν μανδύα. Ο χιτώνας που φορούσαν ήταν συνήθως λευκού χρώματος και γι’ αυτό ονομαζόταν tunica alba. Έναν τέτοιον λευκό χιτώνα φορούσε ο Κυπριανός (3ος αιώνας μ.Χ.) όσο τον οδηγούσαν στο μαρτύριό του. Οι ιερείς δηλαδή τελούσαν τη Θεία Λειτουργία ή τα υπόλοιπα μυστήρια, ντυμένοι με τον ίδιο τρόπο που ντύνονταν οι υπόλοιποι πολίτες, απλώς φρόντιζαν οι ενδυμασίες τους να είναι καθαρές. Ο Ιερώνυμος στο Υπόμνημά του στο Ιεζεκιήλ 44:19 (Patrologia Latina 25, σελ. 436) τονίζει ότι όταν οι ιερείς μπαίνουν στα Άγια των Αγίων θα πρέπει, με καθαρή συνείδηση, να τηρούν τα μυστήρια του Κυρίου φορώντας καθαρά ρούχα και όχι μολυσμένα από την καθημερινότητα ή από οποιαδήποτε χρήση της κοσμικής ζωής (Per quæ discimus, non quotidianis, et quibuslibet pro usu vitæ communis pollutis vestibus, nos ingredi debere in sancta sanctorum, sed munda conscientia, et mundis vestibus tenere Domini sacramenta.)
Η αλλαγή στα παραπάνω ξεκινάει σταδιακά στον 4ο αιώνα και σταθεροποιείται γύρω στον 6ο αιώνα μ.Χ. Τότε έχουμε για πρώτη φορά ιερείς να φορούν διαφορετικά ενδύματα από τους λαϊκούς. Μια πρώτη τάση εμφανίζεται στους Κανόνες του Ιππολύτου, κείμενο του 4ου αιώνα. Στον 37ο Κανόνα λέγεται το εξής: «Όσες φορές οι επίσκοποι μετέχουν στα Μυστήρια, οι πρεσβύτεροι και οι διάκονοι θα μαζεύονται γύρω τους ντυμένοι με πολύ καθαρά λευκά ρούχα, πιο όμορφα από αυτά του υπόλοιπου λαού». Πάλι επικρατεί το λευκό χρώμα και ο χιτώνας αλλά βλέπουμε σταδιακά να προστίθενται επιπλέον αξεσουάρ, με πρώτο το ωμοφόριο. Σε κάθε περίπτωση, τα μαύρα άμφια των ιερέων που βλέπουμε σήμερα στην Εκκλησία δεν ανήκαν στην παράδοση των πρώτων Χριστιανών και για την ακρίβεια εμφανίζονται στην ιστορία και καθιερώνονται κατά την Τουρκοκρατία, σε πολύ ύστερες δηλαδή εποχές. Ίσως για λόγους συμβολικού πένθους.

2) Σε ποιο χωρίο της Γραφής εντοπίζεται η διήγηση με τον κρίνο και την Παναγία;
Σε κανένα. Η συγκεκριμένη διήγηση δεν έχει βιβλική βάση και φαίνεται να εμφανίζεται για πρώτη φορά στη φλωρεντινή εικονογραφία από τον 15ο αιώνα και εξής (δεν έχω εντοπίσει παλαιότερη εμφάνισ). Είναι η περίοδος των Μεδίκων και ο κρίνος είναι το έμβλημα της Φλωρεντίας. Λόγω του συμβόλου της πόλης τους, φαίνεται ότι οι Φλωρεντινοί προσέδωσαν το έμβλημά τους στη Μαρία συνδέοντάς την έτσι με την πόλη. Σαν βιβλικό θεμέλιο χρησιμοποιήθηκε το Άσμα Ασμάτων 2:2, όπου η κοπέλα του διαλόγου παρομοιάζει τον εαυτό της με κρίνο και ο ερωμένος της της απαντάει: «ὡς κρίνον ἐν μέσῳ ἀκανθῶν, οὕτως ἡ πλησίον μου ἀνὰ μέσον τῶν θυγατέρων».

3) Τι ήταν ο σατανάς στην Παλαιά Διαθήκη; Και σε ποιο χωρίο της Βίβλου εμφανίζεται η εικόνα με τους αγγέλους να πέφτουν απ' τον παράδεισο;
Από την αρχαία Μεσοποταμία μέχρι και τη Συρία και σε όλη τη Λεβαντίνη, οι θεοί απεικονίζονται να έχουν ένα δικό τους συμβούλιο. Το συμβούλιο των θεών. Οι Σουμέριοι το ονόμαζαν Ukkin, οι Ακκάδιοι puḫur ilāni, στη Συρία το αποκαλούσαν pḫr ilym ενώ στη Βίβλο περιγράφεται με διαφορετικά ονόματα, π.χ. ʿadat ʾel στον Ψαλμό 82:1. Στο συμβούλιο αυτό, στο οποίο μετείχαν ανώτερες και κατώτερες θεότητες, ο κάθε θεός είχε και από μια λειτουργία και δεδομένου ότι δεν υπήρχε τότε διάκριση εξουσιών, το συμβούλιο αυτό άλλοτε έπαιζε τον ρόλο εκτελεστικής εξουσίας άλλοτε νομοθετικής εξουσίας και άλλοτε δικαστικής. Στο Ισραήλ όμως εμφανίζεται μια ιδιαιτερότητα που το διαφοροποιεί από το πολυθεϊστικό πάνθεον της Μεσοποταμίας ή της Συρίας: ο μονοθεϊσμός. Εφόσον ο θεός ήταν ένας, δεν μπορούσαν να υπάρξουν άλλοι θεοί και άρα δεν μπορούσε να υπάρξει συμβούλιο των θεών.
Αυτή η αλλαγή απ’ το πολυθεϊστικό ή ενοθεϊστικό πλαίσιο (τα οποία αναγνώριζαν ύπαρξη άλλων θεοτήτων) στον μονοθεϊσμό (στο ότι δεν υπάρχουν άλλοι θεοί) έγινε σταδιακά και γι’ αυτό ακόμη και στη Βίβλο εντοπίζονται απόηχοι του συμβουλίου των θεών και αναφορές σε άλλες θεότητες. Όταν όμως ο μονοθεϊσμός οριστικοποιήθηκε ή έστω έγινε ισχυρότερος, όλες οι θεότητες του συμβουλίου των θεών μετατράπηκαν σε αγγέλους-υπηρέτες του ενός θεού. Ένας από αυτούς τους υπηρέτες του θεού ήταν και ο περιβόητος Σατάν, του οποίου το όνομα δήλωνε τον Κατήγορο. Όσο το συμβούλιο των θεών ήταν ζωντανό ως ιδέα, και αφού είχε και δικαστική εξουσία, ο Σατανάς ήταν ο κατήγορος, ο εισαγγελέας θα λέγαμε. Αυτή η λειτουργία του εμφανίζεται με πιο απτό τρόπο στο βιβλίο του Ιώβ, με τον Σατανά να προσπαθεί να πείσει την ανώτερη θεότητα ότι ο Ιώβ δεν είναι δίκαιος και με τον θεό να δοκιμάζει τον Ιώβ για να αποδείξει στον Σατανά ότι του είναι πιστός. Στη συντριπτική πλειοψηφία των αναφορών της παλαιάς διαθήκης σε «σατάν», η λέξη αυτή είναι με οριστικό άρθρο, κάτι που για την εβραϊκή γλώσσα σημαίνει πως δεν ήταν κύριο όνομα προσώπου (τα κύρια ονόματα δεν παίρνουν οριστικό άρθρο). Ήταν μια προσωποποιημένη λειτουργία, ήταν ο Εισαγγελέας του συμβουλίου των θεών.
Αυτή είναι πάνω κάτω η λειτουργία του στην Παλαιά Διαθήκη. Δεν εμφανίζεται ούτε με κέρατα και φτερά ούτε να ελέγχει ομάδες δαιμόνων ούτε τίποτα. Δεν υπάρχει πουθενά στη Γραφή ο περιβόητος μύθος της μάχης του θεού με τον Σατανά και της ακόλουθης πτώσης των αγγέλων. Όλο αυτό συναντάται μερικώς σε απόκρυφα κείμενα και σε κείμενα της αποκαλυπτικής γραμματείας και πήρε τελική μορφή πολύ μεταγενέστερα σε Λατίνους Πατέρες και σε πιο πλήρη ποιητική μορφή με τον Χαμένο Παράδεισο του Τζον Μίλτον, όπου βρίσκουμε οργανωμένο Πανδαιμόνιο. Δεν θα βρείτε πουθενά στη Βίβλο αναφορές σε αγαπημένο άγγελο του θεού με αυτό το όνομα, σε αποστασία του Σατανά ή σε πτώση του μαζί με τα δαιμονικά του τάγματα.
Εκείνο που συχνά ερμηνεύεται σαν να αφορά την πτώση του Σατανά είναι το Ησαΐας 14:12-14, όπου λέγεται «Πώς εξέπεσεν εκ του ουρανού ο εωσφόρος ο πρωί ανατέλλων; συνετρίβη εις την γην ο αποστέλλων προς πάντα τα έθνη». Πρόκειται όμως για έναν αναχρονισμό. Επειδή σήμερα κατανοούμε τον Σατανά ως ισοδύναμη λέξη με τον Εωσφόρο (αφού έχει προηγηθεί όλη η μεταγενέστερη της Βίβλου παράδοση που τους συνέδεσε), προβάλλουμε αυτή την αντίληψη στη Βίβλο. Ο εωσφόρος της Βίβλου δεν έχει καμία σχέση με τον Σατανά. Είναι απλώς η ονομασία του Αυγερινού αστέρος (της Αφροδίτης). Πρόκειται για μια προφητεία του Ησαΐα που στην εποχή του αναφερόταν σε τελείως διαφορετικά πράγματα. Το ότι ο Εωσφόρος δεν κατανοούνταν ως Σατανάς φαίνεται εύκολα και από το ότι η ενωμένη Εκκλησία (πριν το Σχίσμα) είχε Επίσκοπο και Άγιο με το όνομα «Εωσφόρος» στα λατινικά: Λουκίφερος (Lucifer). Ο Επίσκοπος του Κάλιαρι, Λουκίφερος, ήταν απ’ τους θερμούς υποστηρικτές του Μ. Αθανασίου όταν τον συκοφαντούσαν οι οπαδοί του Αρείου. 

4) Σε ποιο χωρίο της Βίβλου γίνεται αναφορά στο ''πίστευε και μη ερεύνα'';
Αυτό είναι το αγαπημένο μου. Είναι αρκετά σύνηθες όταν ένας μη διαβασμένος θρησκευόμενος στριμώχνεται και θέλει να αποφύγει να δώσει μια πιο συγκεκριμένη απάντηση, να αντιτείνει ''πίστευε και μη ερεύνα'', δηλαδή ''μην ερευνάς, απλώς πίστευε''. Πιο λαϊκά: ''Έχε τυφλή εμπιστοσύνη και μην το ψάχνεις παραπάνω''. Υπάρχουν όμως θρησκευόμενοι που δεν τους αρέσει αυτή η τυφλή εμπιστοσύνη κι έτσι σπεύδουν να επισημάνουν ότι η φράση δεν είναι γραμμένη ως ''πίστευε και μη ερεύνα'' αλλά ως ''πίστευε και μη, ερεύνα'', με ένα κόμμα μετά το ''μη'', το οποίο πηγαίνει στο ρήμα ''πίστευε'' και άρα το νόημα της φράσης γίνεται: ''είτε πιστεύεις είτε δεν πιστεύεις, ερεύνησε, ψάξ'το''. Αυτό όμως δεν ικανοποιεί πάλι μερικούς που σκέφτονται ότι ο θεός ποτέ δεν θα έλεγε σε κάποιον ''πίστευε και μη'', δηλαδή ότι δεν τον πειράζει αν κάποιος δεν πιστεύει, οπότε έσπευσαν κι αυτοί να διορθώσουν τους προηγούμενους, λέγοντας πως η φράση δεν είναι γραμμένη ως ''πίστευε και μη ερεύνα'' ούτε ως ''πίστευε και μη, ερεύνα'' αλλά ως ''πίστευε και μοι, ερεύνα'', με το ''μοι'' γραμμένο με το όμικρον-ιώτα της δοτικής, και άρα το πραγματικό νόημα είναι ''πίστευε και σε μένα, ερεύνα''. Μπορείς δηλαδή να ερευνάς αλλά πίστευε και σε μένα παραλλήλως βρε αδερφέ.
Και οι τρεις απόψεις φαίνονται ενδιαφέρουσες αλλά δεν γίνεται να ισχύουν και οι τρεις οπότε για να βρούμε ποια απ' τις παραπάνω είναι η σωστή, αρκεί να κοιτάξουμε το πώς είναι όντως γραμμένη η συγκεκριμένη φράση μέσα στη Βίβλο. Είναι με κόμμα μετά το ''μη''; Είναι χωρίς κόμμα; Μήπως είναι με το ''μοι'' γραμμένο με όμικρον-ιώτα; Αν όμως ανοίξουμε την Αγία Γραφή για να τσεκάρουμε τη φράση, αντιμετωπίζουμε ένα μικρό προβληματάκι: ότι δεν υπάρχει πουθενά τέτοια φράση μέσα στη Βίβλο. Δεν θα τη βρείτε σε κανένα κεφάλαιο της Παλαιάς ή της Καινής Διαθήκης ούτε με κόμματα ούτε χωρίς κόμματα ούτε με δοτικές. Αλλά αυτό δεν εμπόδισε ένα σωρό άτομα, κάθε επιπέδου μόρφωσης, να κάνουν ένα σωρό φιλολογικά σχόλια στο κενό, διορθώνοντας ο ένας τον άλλον για κάτι που δεν υπάρχει. Πρόκειται για το κατεξοχήν παράδειγμα αυτού που ονόμασα σε ένα άρθρο μου ως «φιλολογία στο ανύπαρκτο». Κάθονται και διαφωνούν μεταξύ τους για κάτι που δεν λέχθηκε ποτέ. Απορεί κανείς πραγματικά πού είδαν το «μοι» της δοτικής ή τα κόμματα και τις ελλείψεις κομμάτων. Τους ακούς να τα περιγράφουν με ζωντάνια και σκέφτεσαι ότι «να, το τσέκαρε πριν λίγο ο άνθρωπος και μας λέει τι είδε». Σε όραμα μπορεί να το είδε. Στη Βίβλο σίγουρα δεν το είδε.
Η ιστορία μας όμως δεν τελειώνει εδώ. Το ακόμη πιο διασκεδαστικό της υπόθεσης είναι η απάντηση των κάπως πιο διαβασμένων που έκαναν τον κόπο να ανοίξουν τη Βίβλο για να τσεκάρουν. Έχοντας αντιληφθεί ότι αυτή η φράση δεν υπάρχει πουθενά, σπεύδουν να πληροφορήσουν τους παραπάνω ότι αντιθέτως, η Αγία γραφή μας προτρέπει: ''ερευνάτε τας Γραφάς''. Το αστείο, λοιπόν, της υπόθεσης είναι ότι ούτε αυτό λέγεται στη Γραφή.  Η φράση ''ερευνάτε τας Γραφάς'' συναντάται όντως στο Κατά Ιωάννην 5:39 αλλά εκεί λέγεται το εξής: ''ἐρευνᾶτε τὰς γραφάς, ὅτι ὑμεῖς δοκεῖτε ἐν αὐταῖς ζωὴν αἰώνιον ἔχειν·''. Ο Ιωάννης παρουσιάζει τον Ιησού να λέει στους Ιουδαίους επιτιμητικά ότι ''εσείς ερευνάτε τις Γραφές γιατί νομίζετε ότι με αυτές θα έχετε αιώνια ζωή''. Δηλαδή τους μαλώνει λέγοντας ότι ο μόνος λόγος για τον οποίο ερευνάτε τις Γραφές είναι γιατί πιστεύετε ότι η κατά γράμμα ερμηνεία τους αρκεί για να σας σώσει. Κατά συνέπεια, η παραπάνω φράση δεν λέγεται ως προτροπή προς τους πιστούς ''να ερευνάτε τις Γραφές''. Δεν έχουμε προτροπή. Είναι μια παρατήρηση που γίνεται από τον Ιησού σχετικά με τον λόγο για τον οποίο οι Ιουδαίοι ερευνούν τις Γραφές. Γι’ αυτό είναι απ’ τα αγαπημένα μου το «πίστευε και μη ερεύνα», διότι όλες οι πλευρές διαφωνούν μεταξύ τους για ανύπαρκτα πράγματα. Η κάθε πλευρά υποστηρίζει κι από κάτι ανύπαρκτο.

5) Ποιος συγγραφέας χρησιμοποιεί για πρώτη φορά τον όρο ''ορθόδοξος'' για να δηλώσει τον εαυτό του και τη δράση του;
Για να βοηθήσω λίγο, η διάκριση ανάμεσα σε Ορθοδοξία και Καθολικισμό καθιερώνεται προφανώς αρκετούς αιώνες μετά το Σχίσμα του 1054. Παρ' όλ' αυτά, η έννοια της ''ορθής δόξας'' εμφανίζεται πριν το Σχίσμα στα γραπτά ενός Χριστιανού συγγραφέα. Ποιος είναι αυτός; Σε ποιο κείμενο εμφανίζεται ο όρος για πρώτη φορά συνδεδεμένος με τον Χριστιανισμό;
Ο πιο πρώιμος συγγραφέας στον οποίο εντόπισα αυτή τη φράση είναι ο Μεθόδιος Ολύμπου που έζησε τον 4ο αιώνα μ.Χ. Το κείμενό του το βλέπετε στη φωτογραφία παρακάτω. Πρόκειται για το δέκατο κεφάλαιο από το έργο του «Συμπόσιον ή Περί Αγνείας». Εκεί αναφέρεται στους ετεροδόξους μεταφορικά ως σκοτεινά άστρα και αντιδιαστέλλοντάς τους προς την «ορθόδοξον θρησκεία», η οποία αποτελεί τα φωτεινά άστρα. Πριν τον 4ο αιώνα, δεν εντόπισα αναφορά στη λέξη «ορθόδοξος» για να δηλώσει την ορθή πίστη στον Χριστό. Το μόνο που έχει ίσως ενδιαφέρον είναι μια αναφορά στη Θαλεία του Αρείου (όπως μας διασώζει αποσπάσματά της ο Μ. Αθανάσιος) όπου ο Άρειος λέει για τον εαυτό του: «βαίνων ὁμοδόξως ὁ περικλυτὸς». Κατονομάζει τον εαυτό του «φημισμένο (περικλυτός)» και λέει ότι βαίνει «ομοδόξως». Δεν λέει «ορθοδόξως» αλλά η έννοια του «ομόδοξου», αυτού που έχει την ίδια δόξα με τους άλλους (τους άλλους Χριστιανούς) έχει πάνω κάτω το ίδιο νόημα. Αν δεχτούμε αυτό τότε ο πρώτος που κατονομάζει τον εαυτό του «ορθόδοξο» χωρίς να χρησιμοποιεί τη λέξη αυτή είναι ο Άρειος. Ο πρώτος που αναφέρεται ρητώς σε «ορθόδοξη θρησκεία» είναι λίγο αργότερα ο Μεθόδιος Ολύμπου. Δύο αιώνες αργότερα βρίσκουμε τη λέξη αυτή «ορθόδοξος, ορθόδοξον» στην 45η Νεαρά του Ιουστινιανού και εν τέλει καθιερώνεται περισσότερο με την «Ἐκδοσις ἀκριβῆς τῆς ὀρθοδόξου πίστεως» του Ιωάννη Δαμασκηνού, τον 7ο αιώνα μ.Χ. Όλα αυτά πριν το Σχίσμα. 

6) Σε ποιο χωρίο της Καινής Διαθήκης καταδικάζεται το προγαμιαίο σεξ;
Σε κανένα. Άλλωστε το μυστήριο του θρησκευτικού γάμου με τη μορφή που υπάρχει σήμερα, καθιερώνεται πολλούς αιώνες αργότερα. Οι γάμοι εκείνης της εποχής ήταν κυρίως πολιτικοί αλλά ακόμη και έτσι, δεν υπάρχει απαγόρευση του προγαμιαίου σεξ στη Βίβλο. Όσοι νομίζουν ότι καταδικάζεται το προγαμιαίο σεξ απ’ την Καινή Διαθήκη, το λένε επειδή το συνδέουν στις αναφορές του βιβλίου σε πορνεία. Η πορνεία στην Αγία Γραφή δηλώνει την επί χρήμασι σεξουαλική επαφή ή την ειδωλολατρία. Πουθενά δεν ταυτίζεται με το προγαμιαίο σεξ. Όλη αυτή η καταδίκη άρχισε προς τον 4ο αιώνα που έχουμε και τη γέννηση του κινήματος του μοναχισμού. Οι μοναχοί, όπως άλλωστε είναι λογικό, δεν θα έβγαιναν να πουν «κάντε σεξ παιδιά μου». Αφού επέλεξαν εντελώς διαφορετικό τρόπο ζωής. Επειδή ήταν όμως κάτι καινούργιο, είχε δημιουργηθεί μια μόδα με αρκετούς λαϊκούς να προσπαθούν να μιμηθούν τον μοναχικό τρόπο ζωής και τη μοναστική ηθική ακόμη κι αν ζούσαν σε πόλεις, με κοσμικό τρόπο. Κάπως έτσι άρχισαν σταδιακά να πληθαίνουν οι φωνές που το καταδίκαζαν.

7) Ποιο Πατριαρχείο εξέδιδε συγχωροχάρτια;
Το συγχωροχάρτι είναι στο μυαλό των περισσοτέρων συνδεδεμένο με την Καθολική Εκκλησία και με τις διενέξεις της με τον Λούθηρο. Ήταν όμως μια πρακτική που την ακολούθησε και ο ανατολικός Χριστιανισμός. Όλα τα Πατριαρχεία εξέδιδαν συγχωροχάρτια. Πλήρωνες και σου συγχωρούνταν οι αμαρτίες. Αν κάνει κανείς τον κόπο να ανοίξει την εγκυκλοπαίδεια Turcograecia στα λήμματα των Πατριαρχείων ή κάνοντας αναζήτηση με τα «συγχωροχάρτια» θα βρει αρκετές αναφορές.

8 ) Στην πρώιμη χριστιανική εποχή δεν υπήρχε, τουλάχιστον στους λαϊκούς, η αντίληψη της υποταγής στον Γέροντα. Σήμερα έχει γνωρίσει τόση διάδοση, ώστε ακόμη και νέοι σε ηλικία ιερείς προσφωνούνται μερικές φορές απ' τους πιστούς ως Γέροντες. Πότε ξεκίνησε όλο αυτό και ποια είναι η πηγή προέλευσής του;
Παρότι μοναχισμός υπάρχει τουλάχιστον απ’ τον 4ο αιώνα μ.Χ. και εξής, η έννοια του «γέροντα» και της υπακοής σε αυτόν, αφορούσε στο μεγαλύτερο εύρος της χριστιανικής ιστορίας, μόνο τους μοναχούς. Δεν υπήρχε το φαινόμενο του γεροντισμού και η υπακοή λαϊκών σε γέροντες. Αυτό το φαινόμενο είναι πολύ πιο πρόσφατο και φαίνεται να ξεκινάει προς τον 18ο αιώνα από τη Ρωσία με τους στάρετς, όπου συναντάμε αυτή τη ρητή αυθεντία του «γέροντα» ακόμη και εξωμοναστικά. Μεγάλος σταθμός σε αυτό ήταν η φιγούρα του Παΐσιου Βελιτσκόφσκι, ο οποίος μετέφρασε αποσπάσματα από τη Φιλοκαλία, φέρνοντάς την ξανά στην επιφάνεια αλλά συνδυάζοντάς την με την αυθεντία των γερόντων. Πάρα πολλά πράγματα έχουν περάσει από τη ρωσική ορθοδοξία στην ελληνική και η αλήθεια είναι ότι η σλαβική ορθοδοξία είναι αρκετά πιο οπισθοδρομική σε αρκετά ζητήματα και δημιουργεί συχνά προβλήματα προς την ελληνική ορθοδοξία. Γι’ αυτό και οι πολύ συντηρητικοί Χριστιανοί συνήθως υποστηρίζουν τη Ρωσία, βλέποντάς την ως κάτι πιο αυθεντικό σε αντίθεση με τους νεωτερισμούς της ελληνικής εκκλησίας.

9) Ποιος συγγραφέας και Άγιος της Εκκλησίας παρομοίαζε τον Χριστό και τη χριστιανική πίστη χρησιμοποιώντας σεξουαλικούς όρους και αναφορές στα γεννητικά όργανα;
Ο Συμεών ο Νέος Θεολόγος. Όσο περίεργο κι αν ακούγεται, ήταν μοναχός απ’ τη Μ. Ασία. Έζησε τον 10ο αιώνα μ.Χ. και ακολουθούσε έναν λίγο πιο μυστικό τρόπο ζωής, ο οποίος δεν δίσταζε να χρησιμοποιεί σύμβολα σαν τον φαλλό και τα γεννητικά όργανα για να περιγράψει τον έρωτα του Χριστού με την Εκκλησία. Πολύ ρηξικέλευθη η θεολογία του.

10) Ποιος Άγιος και Πατέρας της Εκκλησίας υποστήριξε πως δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα με την καύση των νεκρών;
Γρηγόριος Νύσσης. 4ος αιώνας μ.Χ. Μπορεί να το έχουν πει κι άλλοι, αλλά ο Νύσσης το λέει με πολύ ρητό τρόπο. Τον εντόπισα κατά τη διάρκεια των προπτυχιακών μου σπουδών, όταν μου είχαν αναθέσει μια εργασία στο μάθημα της Πατρολογίας. Έπρεπε να επιλέξουμε ένα κείμενο κάποιου πατέρα της εκκλησίας και να κάνουμε την περίληψή του. Οι περισσότεροι διάλεγαν κάτι κείμενα τύπου «Περί Μετανοίας» και «Περί Συγχωρήσεως», τα οποία τα βαριόμουν και μόνο στο άκουσμα, οπότε έψαχνα να βρω κάτι πιο ενδιαφέρον. Με το που εντόπισε το μάτι μου το κείμενο «Περί της Κατασκευής του Ανθρώπου», το επέλεξα χωρίς δεύτερη σκέψη και ήταν όντως ένα πολύ ωραίο βιβλίο. Ο Νύσσης είχε ασχοληθεί και με θετικές επιστήμες της εποχής του (όπως και όλοι οι Καππαδόκες) και είχε αρκετά ανοικτό μυαλό. Στο 26ο και 27ο κεφάλαιο του έργου του, μιλάει για την ανάσταση και λέει ότι όσο και να διασπαστεί η ύλη, όσο ''λεπτή'' κι αν γίνει, είναι ανόητο να λέει κανείς πως είναι αδύνατον για τον θεό να την ξαναενώσει επιτρέποντας την ανάσταση. Μεταξύ άλλων, στο κεφ. 26, αναφέρεται και στο ζήτημα των αποτεφρώσεων, το οποίο φαίνεται ότι από τότε απασχολούσε και συγκεκριμένα τα χώνει στους συγχρόνους του, λέγοντας τα εξής:
''Αλλά υπάρχουν μερικοί που εξ αιτίας της αδυναμίας των ανθρώπινων λογισμών, κρίνοντας τη θεία δύναμη κατά τα ανθρώπινα μέτρα, ισχυρίζονται ότι εκείνο που είναι για μας αδύνατον, δεν είναι ούτε στον Θεό δυνατό. Επικαλούνται τον αφανισμό των αρχαίων νεκρών, τα λείψανα των αποτεφρωμένων με φωτιά, αναφέρουν επίσης τα σαρκοβόρα ζώα και τον ιχθύ που πήρε στο σώμα του την σάρκα του ναυαγού ενώ ο ίδιος με τη σειρά του έγινε αργότερα τροφή ανθρώπων και με την πέψη αφομοιώθηκε και ο άνθρωπος που είχε φάει ο ιχθύς. Και αναφέρουν πολλά τέτοια μικροπρεπή και ανάξια της δυνάμεως και εξουσίας του Θεού, για την ανατροπή του δόγματος της αναστάσεως, σαν να μη μπορεί τάχα ο Θεός από τους ίδιους δρόμους με ανάλυση ν’ αποκαταστήσει τον άνθρωπο στα στοιχεία του. Αλλά εμείς ας περιορίσουμε σε λίγα λόγια τις μακρές φλυαρίες τους που εκπηγάζουν από την λογική ματαιότητα, ομολογώντας ότι το σώμα διαλύεται πάντα στα στοιχεία από τα οποία συνετέθη και συνεπώς όχι μόνο η γη αναλύεται σε γη κατά τον θείο λόγο (χοῦς εἶ καί εἰς χοῦν ἀπελεύσει) αλλά και ο αέρας και το νερό αναλύονται στα όμοιά τους και κάθε στοιχείο μέσα μας αναλύεται προς το συγγενές του, είτε το σώμα έρθει δια της βρώσης σε επαφή με σαρκοβόρα όρνια ή με άγρια θηρία, είτε έρθει κάτω από τα δόντια ιχθύων είτε ακόμα μεταβληθεί με τη φωτιά σε ατμούς και σκόνη. Όπου και να περιφέρει κανείς, υποθετικώς μέσω του λόγου, τον άνθρωπο, αυτός πάντα βρίσκεται μέσα στον κόσμο. Κι αυτός ο κόσμος, όπως διδάσκει η θεόπνευστη φωνή, περικρατείται στο χέρι του Θεού (Ψαλ. 94:4). Αν λοιπόν εσύ δεν αγνοείς τίποτε απ' όσα βρίσκονται μέσα στην παλάμη σου, νομίζεις πως η γνώση του Θεού είναι πιο αδύναμη από τη δύναμή σου, ώστε να μην μπορεί να εξεύρει ακριβώς όσα περιέχονται στη σπιθαμή του;''

Αυτά τα ολίγα. Ακόμη και να ξεχάσετε αύριο αυτά που θα διαβάσετε παραπάνω, ένα πράγμα πρέπει να σας μείνει: Να διαβάζετε. Να μην επιτρέψετε στον εαυτό σας να πεθάνει κουβαλώντας μόνο ιδέες άλλων που απλώς τις αποδεχτήκατε με εμπιστοσύνη. Είναι τεράστια σπατάλη και χαράμι της ζωής σας να ζείτε ορισμένες δεκαετίες χωρίς να έχετε ουσιαστική συμβολή στις σκέψεις και στις ιδέες που ασπάζεστε. Καλή σας μέρα.