Ενδοσχολική βία: Ας ψάξουμε βαθύτερα αν θέλουμε να την εξαλείψουμε

[Argirios Argiriou]

Athens Voice, 19/04/2024
του Λεωνίδα Καστανά (Εκπαιδευτικού Φυσικού, που εργάζεται σε ΕΠΑΛ της Δυτικής Αττικής).

Ενδοσχολική Βία: Το αμαρτωλό καμίνι:  Παρεφθαρμένη  αντιαυταρχική εκπαίδευση, ατιμωρησία και έλλειψη ορίων από το σπίτι και το σχολείο. νόμιμες και  ελεύθερες καταλήψεις και βανδαλισμοί  ως εκδηλώσεις αντισυστημικότητας , χρήση ουσιών για την οποία κανείς δεν μιλάει, βίαιος οπαδισμός και κυρίως  απαξίωση του εκπαιδευτικού και δραματική υποχώρηση  του γοήτρου και της διδακτικής αξίας του δημόσιου σχολείου.

Ενδοσχολική βία: Μορφές, ενδείξεις, αιτίες του φαινομένου. Τα πρόσφατα μέτρα της κυβέρνησης και η καταπολέμησή της.

Η ενδοσχολική βία δεν είναι ένα σημερινό φαινόμενο, υπήρχε πάντα, αλλά σήμερα τείνει να πάρει ανεξέλεγκτες διαστάσεις. Σε βαθμό που να κινητοποιήσει την πολιτεία και να την αναγκάσει να επέμβει με μια σειρά μέτρων που πρόσφατα είδαν το φως της δημοσιότητας. Τόσο κατασταλτικών όσο και συμβουλευτικών.

Το διαφορετικό είναι ότι στους απλούς παραδοσιακούς τσαμπουκάδες στα διαλείμματα ή στο σχόλασμα έχουν προστεθεί δράσεις που σχετίζονται με τα ηλεκτρονικά και ψηφιακά μέσα. Διαμοιρασμός φωτογραφιών, προσωπικών στιγμών, παραποιημένες φωτογραφίες, διάδοση ψευδών ειδήσεων στα κοινωνικά δίκτυα, εκβιασμοί, απειλητικά ή υβριστικά μηνύματα. Φυσικά πρωταγωνιστούν οι φήμες που σχετίζονται με τον σεξουαλικό προσανατολισμό, τα ανάλογα υπονοούμενα, οι ανήθικες προτάσεις, οι λοιδορίες, οι αληθινές ή ψευδείς αποκαλύψεις. Υπάρχει τόσο μίσος στη σχολική κοινότητα;

Το σχολείο είναι κοινωνικός χώρος σε άμεση επαφή και αλληλεπίδραση με την υπόλοιπη κοινωνία και την οικογένεια και ως εκ τούτου δεν μπορεί παρά να αντιγράφει αυτά που ζει και βλέπει στη μεγάλη εικόνα. Ένα παιδί που βιώνει την ενδοοικογενειακή λεκτική και σωματική βία, είτε προς το ίδιο είτε προς τους γονείς ή τα αδέλφια του, έχει περισσότερες πιθανότητας να βγάλει και κάτι από αυτά στην καθημερινή συμπεριφορά του, άρα και στο σχολείο. Το οποίο ως κλειστός, προστατευμένος χώρος είναι το καλύτερο φυτώριο για την ανάπτυξη παραβατικών συμπεριφορών. Ειδικά όταν το σημερινό σχολείο είναι ιδιαίτερα ανεκτικό σε κάθε είδους ανάλογες συμπεριφορές.

Συχνά η βίαιη συμπεριφορά υποβαθμίζεται ή ακόμα χειρότερα εκλαμβάνεται ως δείγμα αντισυστημικής δράσης, οπότε αφήνεται ατιμώρητη με αποτέλεσμα οι βίαιοι έφηβοι να αποθρασύνονται. Για παράδειγμα, η «κατάληψη» του σχολείου που συχνά συνοδεύεται από βανδαλισμούς, δεν χαρακτηρίζεται ως παράνομη πράξη, δεν κινητοποιεί τους κατασταλτικούς μηχανισμούς του κράτους, δεν επιφέρει κυρώσεις. Αφήνεται να σβήσει μόνη της. Παράγει όμως ιδεολογία, διότι εκλαμβάνεται ως πράξη εξόχως πολιτική, ως αντίσταση σε σχετικές πολιτικές επιλογές της εκάστοτε κυβέρνησης, ως αντίσταση στο «σύστημα». Ως εφηβική αντίδραση στην αδικία.

Η διακίνηση και χρήση παράνομων ουσιών στο σχολείο είναι ένα μεγάλο ταμπού για το οποίο δεν μιλάει σχεδόν κανείς, ούτε καν η ίδια η πολιτεία. Είναι σαν να μην υπάρχει αλλά όλοι ξέρουν ότι υπάρχει και συμβαίνει. Μπορεί να γίνονται ενδοσχολικές ή εξωσχολικές ημερίδες για τα «ναρκωτικά» αλλά ελάχιστοι τολμούν να βάλουν τον «δάκτυλον επί τον τύπον των ήλων», από τον φόβο της εμπλοκής των υπηρεσιών δίωξης, τον στιγματισμό των ενόχων, την ενημέρωση των γονέων κ.λπ. Και όταν σπρώχνεις τα προβλήματα κάτω από το χαλί δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχουν. Κάποια στιγμή το χαλί φουσκώνει και τότε δεν κρύβεται αλλά και δεν μαζεύεται.

Η αντιαυταρχική εκπαίδευση εμφανίζεται ως πολιτική άποψη στις αρχές της δεκαετίας ’80, με τις καλύτερες των προθέσεων. Το αυταρχικό, εξουσιαστικό και σκληρά τιμωρητικό σχολείο της δικτατορικής περιόδου ορθώς υποχωρεί και αντικαθίσταται από το σχολείο της συναίνεσης, της συμβουλευτικής και της πειθούς. Η είσοδος νέων εκπαιδευτικών που προέρχονται από τη λεγόμενη «γενιά του Πολυτεχνείου», φέρνει νέο, εκσυγχρονιστικό και ευρωπαϊκό αέρα στις σχολικές αίθουσες και αυτό δρα ανακουφιστικά για όλα τα μέλη της σχολικής κοινότητας. Μόνο που σταδιακά κυλάει, χωρίς να το καταλαβαίνει η ίδια, σε ένα καθεστώς ασυδοσίας που διαπαιδαγωγεί λανθασμένα διότι απαλείφει τους κανόνες και γκρεμίζει τα όρια. Την ίδια εποχή, στον ίδιο ρυθμό χορεύει και ολόκληρη η κοινωνία ειδικά στις μεγάλες πόλεις και φυσικά η ελληνική οικογένεια. Η δανεική ευμάρεια και η αλόγιστη πολιτικοποίηση των πάντων δεν αφήνει τους νέους αλώβητους.

Αν παλιότερα κυριαρχούσε η φρικτή φράση του γονιού «Δάσκαλε, μόνο τα κόκαλα γερά» που προέτρεπε στην άσκηση βίας προς συνετισμό, σταδιακά οδηγούμαστε στην απαίτηση του κηδεμόνα για καθολική ατιμωρησία. Σε ένα τέτοιο περιβάλλον είναι φυσικό κάποια παιδιά να παρερμηνεύουν τον ρόλο του σχολείου, να μην αντιλαμβάνονται ότι υπάρχουν όρια, να νομίζουν ότι η σχολική τάξη είναι το σαλόνι του σπιτιού τους και το προαύλιο η εξέδρα του γηπέδου. Η ανάπτυξη του βίαιου οπαδισμού έχει τη δική της συμμετοχή στη σχολική βία και παραβατικότητα. Η Πολιτεία ανέχεται την οπαδική βία υπό τον φόβο ότι η καταστολή της θα επιφέρει πολιτικό κόστος, και αυτή μετατρέπεται σε αποδεκτή κοινωνική εκδήλωση που φθάνει μέχρι και το σχολικό περιβάλλον. Εδώ να σημειώσουμε ότι μέχρι χθες το σχολείο δεν υποχρέωνε κανέναν γονέα ή μαθητή να υπογράψει ένα συμβόλαιο κανόνων, τους οποίους πρέπει να τηρούν οι μαθητές ζώντας και σπουδάζοντας σε έναν χώρο 7 ώρες την ημέρα για 5 ημέρες την εβδομάδα. Όλα αφήνονταν στην ανοχή των συμμετεχόντων.

Παράλληλα, σε όλη αυτή τη μακρά διάρκεια των 40 χρόνων η μαθησιακή αποστολή του σχολείου υποχωρεί δραματικά μια και αντικαθίσταται από το φροντιστήριο και την εξωσχολική σχετική δραστηριότητα. Συνεπώς ολοένα και λιγότερα παιδιά αντιλαμβάνονται πια το δημόσιο σχολείο ως τον βασικό φορέα της εκπαίδευσής τους. Τα περισσότερα το βλέπουν ως ένα υποχρεωτικό 6ωρο, ανάξιο λόγου και ως εκ τούτου απαξιώνονται στα μάτια τους τόσο οι δομές όσο και το προσωπικό του. Η αποστολή του σχολείου υποβαθμίζεται οπότε είναι πια ευκολότερη η κοπάνα, η κατάληψη, οι καταστροφές, η πλάκα, αλλά και η βία.

Σε όλη αυτήν την περίοδο η πολιτεία νομοθετεί ώστε η προαγωγή να είναι παιχνίδι, οι βαθμοί πληθωρικοί, τα όρια των απουσιών επί της ουσίας ελαστικά, η αποβολή σπάνια και η ανοχή ο μόνος κανόνας. Η ίδια η πολιτεία απαξιώνει την αποστολή του σχολείου και το λειτούργημα των εκπαιδευτικών, και αυτοί συναινούν με πρόσχημα τον «αντιαυταρχισμό». Σε ένα σχολείο με προσχηματικούς κανόνες όλοι περνούν καλύτερα, κανείς δεν φωνάζει ότι κόπηκε. Σήμερα δεν υπάρχουν ούτε καν μετεξεταστέοι. Και αν δίνονται κάποιες αποβολές ο σύλλογος των διδασκόντων έχει το δικαίωμα να σβήσει στο τέλος της χρονιάς τις σχετικές απουσίες. Και αυτό είναι ένα από όσα καταργεί το Υπουργείο Παιδείας σήμερα και δικαίως.

Σε ένα περιβάλλον θεσμικής ασυδοσίας είναι φυσικό να αναπτύσσονται παντός είδους παραβατικές συμπεριφορές, όπως αυτές που ανάφερα, και ζούμε όλοι μας ως πολίτες αυτής της χώρας. Ακόμα και ως ένδειξη ανίας. Στο τέλος το μόνο που μένει βράχος ακλόνητος, αξιόπιστος και αδιάβλητος είναι οι πανελλήνιες εξετάσεις εισαγωγής στα ΑΕΙ. Και γι’ αυτό όλοι και από πολύ νωρίς ασχολούνται με αυτές. Είναι δυστυχώς το μόνο διακύβευμα. Και γι’ αυτό είναι μια παράλογα σκληρή, επίπονη και πολυέξοδη διαδικασία. Διότι οι δύο εβδομάδες που σχεδόν διαρκούν διασώζουν και δικαιώνουν μια πορεία 12 χρόνων στα σχολικά θρανία. Τραγικό.

Τα πρόσφατα μέτρα που προτείνει η πολιτεία είναι όλα προς τη σωστή κατεύθυνση και μόνο άνθρωποι που στοχεύουν στην πλήρη διάλυση της εκπαίδευσης θα διαφωνήσουν ολοκληρωτικά. Το ερώτημα είναι αν θα εφαρμοστούν στην πράξη. Και γι’ αυτό πολλοί άνθρωποι της εκπαίδευσης δεν είναι αισιόδοξοι. Αν δεν αλλάξει η αντίληψη μεγάλου μέρους της ελληνικής οικογένειας για τη διαπαιδαγώγηση των παιδιών της, αν δεν υποχωρήσει η βία παντός είδους στην καθημερινή ζωή και αν δεν αποκτήσει και πάλι το σχολείο τη δική του αξία, τα πράγματα δύσκολα θα αλλάξουν. Αν η εκπαιδευτική κοινότητα δεν αποβάλει τον ντεμέκ αντισυστημισμό της και αν οι αρχές δεν ελέγξουν την εφαρμογή των όποιων διατάξεων νομοθετούν, τα πράγματα δεν θα αλλάξουν. Αν δεν εισάγουμε σοβαρά κοινωνικά μαθήματα, αισθητική και τέχνη στο σχολείο, δεν διαπαιδαγωγούμε κανέναν. Μόνο με μαθηματικά και φυσική δεν διαπλάθουμε προσωπικότητες, ούτε υπεύθυνους ακαδημαϊκούς πολίτες. Η κοινωνία μας δουλεύει χρόνια για την πλήρη απαξίωση του δημόσιου σχολείου και η ανάσχεση είναι έργο τιτάνιο. Αλλά η ελπίδα πεθαίνει πάντα τελευταία.

Δεν είναι ορατοί οι σύνδεσμοι (links). Εγγραφή ή Είσοδος