Γενικά > Γενική συζήτηση
Γλωσσικά θέματα
Argirios Argiriou:
Γρίπη και ινφλουέντσα: ιστορία των λέξεων
Καθώς γράφονται αυτές οι γραμμές, η πρόσφατη επιδημία της γρίπης παίρνει παγκόσμιες διαστάσεις. Μην μπορώντας να μαντέψω πώς θα καταλήξει, αντί να πιθανολογήσω χωρίς καμιά βάση, προτίμησα να λεξιλογήσω. Αν μάλιστα σκεφτούμε πως μια από τις πρώτες αποφάσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας ήταν να επιμείνει να μην αποκαλούμε «γρίπη των χοίρων» τη νέα παραλλαγή της ασθένειας, ούτε «μεξικάνικη γρίπη», αλλά γρίπη Α, ίσως και η δική μου ενασχόληση με τις λέξεις και τα ονόματα να μην είναι τόσο παράταιρη.
Η γρίπη είναι λέξη δάνεια· τα λεξικά θα μας πούνε ότι προέρχεται από το γαλλικό grippe, από το ρήμα gripper που θα πει αρπάζω και που έχει γερμανική προέλευση. Οι αγγλομαθείς θα αναγνωρίσουν το αγγλικό grip, οι γερμανομαθείς το γερμανικό greifen, που και τα δυο σημαίνουν ‘αρπάζω, πιάνω’. Η λέξη grippe είναι παλιότερη στα γαλλικά, αλλά με τη σημασία της ασθένειας μαρτυρείται από το 1743, επειδή προφανώς η ασθένεια μάς αρπάζει απότομα, μάς κυριεύει ξαφνικά. Στα ελληνικά τη γράφαμε με δύο πι, γρίππη, επειδή όμως –και σωστά– τις δάνειες λέξεις η σημερινή ορθογραφία τις γράφει όσο το δυνατόν απλούστερα, εδώ και αρκετά χρόνια έχει καθιερωθεί η γρίπη.
Οι αγγλομαθείς όμως θα μας πουν ότι στα αγγλικά η γρίπη λέγεται αλλιώς. Αν συχνάζετε σε αγγλόφωνους ιστότοπους, θα προσέξατε ίσως ότι η πρόσφατη γρίπη ειπώθηκε «swine flu», ή τουλάχιστον έτσι λεγόταν πριν εφαρμοστούν οι ονοματολογικές οδηγίες του ΠΟΥ. Λοιπόν, flu η γρίπη στα αγγλικά, μια λέξη που ούτε αγγλική είναι ούτε ολόκληρη: τα αγγλικά δανείστηκαν τη λέξη από το ιταλικό influenza, κι επειδή μια τόσο κοινή και τόσο επικίνδυνη λέξη δεν μπορεί βέβαια να είναι τετρασύλλαβη, οι πρακτικοί εγγλέζοι τη συντόμεψαν σε flu.
Τι είναι όμως η influenza; Ασφαλώς θα αναγνωρίσατε τη λέξη influence, που γράφεται ίδια στ’ αγγλικά και στα γαλλικά και σημαίνει επιρροή –τι σχέση μπορεί να έχει η επιρροή με τη γρίπη; Στα παλιότερα χρόνια πίστευαν ότι οι ασθένειες αυτές, οι μεταδοτικές, προκαλούνται από την επίδραση των άστρων πάνω στον οργανισμό μας και στον χαρακτήρα μας. Αυτή ήταν η influentia στα μεσαιωνικά λατινικά, influenza στα ιταλικά. Σε μια από τις πανευρωπαϊκές επιδημίες της γρίπης, που ξεκίνησε από την Ιταλία, το 1743, στην Αγγλία δεν διαδόθηκε μόνο η ασθένεια αλλά και η λέξη που τη δήλωνε, κι έτσι πολιτογραφήθηκε αγγλική. Θα προσέξατε πως την ίδια ημερομηνία την ανάφερα πιο πάνω: και στα γαλλικά η αντίστοιχη λέξη grippe καταγράφεται από τότε, από την ίδια επιδημία.
Είπα πιο πάνω ότι η λέξη γρίπη είναι δάνεια λέξη, αλλά είναι πλήρως ενσωματωμένη στο ελληνικό τυπικό και έχει δώσει αρκετά παράγωγα: γριπούλα, γριπιασμένος ή γριπωμένος, αντιγριπικός, ακόμα και το λόγιο γριπώδης. Παλιότερα ακουγόταν και η ινφλουέντσα ή ινφλουέντζα, δάνειο από τα ιταλικά. Κι αν σήμερα ελάχιστα ακούγεται, στις αρχές του αιώνα οι δυο όροι, γρίπη και ινφλουέντσα, είχαν συγκρίσιμη συχνότητα, όπως μπορώ να συμπεράνω από μια πρόχειρη αναζήτηση στα σώματα κειμένων. Εικάζω ότι ο όρος γρίπη επικράτησε επειδή είναι πιο σύντομος και ευκολοπρόφερτος κι επειδή τα γαλλικά, σαν γλώσσα δανεισμού είχαν μεγαλύτερο γόητρο την εποχή εκείνη.
Πότε όμως μπήκε στην ελληνική γλώσσα η γρίπη; Ή η ινφλουέντζα; Το λεξικό Μπαμπινιώτη μάς λέει ότι ο όρος «γριπώδης» μαρτυρείται από το 1889, μια πληροφορία που την αντλεί από τη Συναγωγή του Στέφανου Κουμανούδη. Ο λόγιος αυτός αποδελτίωνε επί πολλά χρόνια, στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα, νέες λέξεις από εφημερίδες και άλλες πηγές. Πράγματι, τόσο ο όρος γρίπη όσο και ο όρος γριπώδης έχουν αποδελτιωθεί από τον Κουμανούδη σε ιατρικό άρθρο του 1889.
Ο Κουμανούδης αποδελτιώνει επίσης την ινφλουέντσα, ή μάλλον, όπως προτιμάει να τη γράφει «ιμφλουέντσα», και μαζί καταγράφει και μερικά μάλλον αστεία παράγωγά της σε καθαρεύουσα, όπως ιμφλουεντσιών (μετοχή του ρήματος ‘ιμφλουεντσιώ’, πάσχω από ι.) ιμφλουεντσιοπαθής, ιμφλουεντσιασμένος, ιμφλουεντσιώδης και, το αποκορύφωμα, ιμφλουεντσοπαραγωγός καιρός. Μέχρι να το πει ο γιατρός, έχει αποδημήσει εις Κύριον ο άρρωστος. Διόλου περίεργο που οι λέξεις αυτές έμειναν θνησιγενείς. Καλός ο Κουμανούδης, που έχει και πολύ γουστόζικες παρατηρήσεις σε πολλά λήμματά του, αλλά στη σημερινή εποχή έχουμε κι άλλα εργαλεία. Ας κάνουμε και τη δική μας έρευνα στα ψηφιοποιημένα σώματα του Διαδικτύου, μήπως και βρούμε παλιότερες ανευρέσεις της γρίπης.
Και βρίσκουμε. Στον «Ασκληπιό», σύγγραμμα περιοδικόν της εν Αθήναις Ιατρικής Εταιρείας, και συγκεκριμένα στο τεύχος του Ιουλίου 1857, βρίσκω μια πραγματεία για κάποια φαινόμενα «αποτελούντα την ούτω δη καλουμένην γριππώδη επιδημίαν. Και στο τεύχος του Ιουλίου-Αυγούστου 1858 του ίδιου συγγράμματος βρίσκω αναφορά με τίτλο «Ο εν Λοκρίδι επιδήμιος κατάρρους (Γρίππη)». Καθώς ο γιατρός του 1858 χρησιμοποιεί επεξηγηματικά τον όρο «γρίππη» μπορούμε να συμπεράνουμε ότι δεν νεολογίζει αλλά χρησιμοποιεί έναν όρο καθιερωμένο από αρκετά χρόνια. Την ίδια επεξήγηση σε παρένθεση, δηλαδή: «καταρροϊκούς πυρετούς (γρίππη)», τη βρίσκω σε ένα τεύχος του περιοδικού Η εν Αθήναις Ιατρική Μέλισσα, του Δεκεμβρίου 1855. Μπορούμε όμως να πάμε ακόμα πιο πίσω: σε τεύχος του 1853 πάλι της Ιατρικής Μέλισσας, βρίσκω άρθρο «Περί ιάσεως της γρίππης δια της θειικής κινίνης». Καταφέραμε λοιπόν να ανεβάσουμε 36 ολόκληρα χρόνια τη χρονολόγηση του Κουμανούδη –είδατε πόσο εξελιγμένα είναι τα σύγχρονα εργαλεία;
Τo 1918 που χτύπησε πανδημία γρίππης, που τότε ήταν η φοβερή ισπανική, αμέσως μετά τον πρώτο μεγάλο πόλεμο, τα θύματα υπολογίζονται από 20 έως 100 εκατομμύρια. Εκείνη η γρίπη είχε χτυπήσει πολύ τους νέους, όχι τα παιδιά και τους ηλικιωμένους όπως γίνεται συνήθως. Αυτή τη φορά, μάλλον τα πράγματα δεν θα φτάσουν ως την πανδημία· μπήκε κι ο Μάης και ο ιός τις ζέστες δεν τις αντέχει. Προβλέπω πάντως ότι παρ’ όλες τις προσπάθειες των αρμοδίων, η ονομασία «γρίπη τύπου Α» δεν θα εκτοπίσει εντελώς τη «γρίπη των χοίρων» στον δημοσιογραφικό λόγο.
Δεν είναι ορατοί οι σύνδεσμοι (links).
Εγγραφή ή Είσοδος
Argirios Argiriou:
Η ετυμολογία της λέξης Διαβήτης ( για την Νόσο Σακχαρώδης Διαβήτης).
Δεν είναι ορατοί οι σύνδεσμοι (links).
Εγγραφή ή Είσοδος
Loumakis:
Απο άλλο thread του φόρουμ
Δεν είναι ορατοί οι σύνδεσμοι (links).
Εγγραφή ή Είσοδος......................................................................
Κίνηση για τη Διαγραφή του Απεχθούς Ελληνικού Χρέους ‘’ ΣΕΙΣΑΧΘΕΙΑ-ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ’’
...
--- Τέλος παράθεσης ---
Το ορθό είναι επαχθές, από το επί + άχθος = μεγάλο βάρος [πρβλ. αχθοφόρος, σεισάχθεια (= η άρση του βάρους)]. Όχι ότι δεν είναι και απεχθές, ποιό χρέος άλλωστε είναι ευχάριστο και ελκυστικό για αυτόν που χρωστάει, αλλά η νομική διεκδίκηση της διαγραφής βασίζεται στο γεγονός ότι επιβαρύνει υπέρμετρα τον οφειλέτη, σε σημείο που να παραβιάζονται και να καταπατώνται άλλα στοιχειώδη δικαιώματα του.
Argirios Argiriou:
Κοντά στα πρωτότυπα (ή ακριβέστερα πρωτοτυπικά) φάρμακα (χαρακτηρισμός που ισχύει για ορισμένο χρονικό διάστημα), τα φάρμακα που φέρουν ορισμένη εμπορική επωνυμία, κοντά δηλ. στα επώνυμα φάρμακα (“branded drugs”), υπάρχουν και τα generic drugs, που έχουν την ίδια δραστική ουσία, αλλά όχι και την ίδια εμπορική επωνυμία, αφού παράγονται από άλλες φαρμακευτικές εταιρείες.
Αυτά τα ταυτόσημα (identical) ως προς τη δραστική θεραπευτική ουσία φάρμακα που ανήκουν στην ίδια γενική κατηγορία, στην ίδια έννοια γένους (generic) ονομάστηκαν (από κάποιους) γενό-σημα, ως σημαίνοντα γένος και όχι (εμπορικό) είδος φαρμάκου. Ωστόσο, μια ονομασία δεν κρίνεται από το σκεπτικό που οδήγησε στο πλάσιμό της, αλλά από τη δηλωτική ικανότητά της, από τη δηλωτικότητα και τη διαφάνεια που έχει γλωσσικά ώστε να γίνεται αντιληπτή από τους απλούς χρήστες. Αυτό δεν ισχύει με τον όρο γενόσημα. Ο όρος αυτός είναι κρυπτικός, παρασυνδέεται με γένεση ή και γέννηση πραγμάτων και καταλήγει στο να είναι σκοτεινός, ακατάληπτος και παροδηγητικός. Να διερωτώνται και να ρωτούν όλοι τι σημαίνει...
Τα εν λόγω φάρμακα –σύμφωνα με την αντίθεσή τους προς τα πρωτότυπα ή πρωτοτυπικά και βάσει τής ίδιας δραστικής ουσίας που περιέχουν– είναι προτιμότερο να ονομαστούν:
ομοιοδραστικά (αφού έχουν την ίδια δραστική ουσία).
Θα μπορούσαν επίσης να ονομαστούν παράγωγα (ενν. των πρωτοτύπων) ή ακόμη και αντιτυπικά (κατ’ αντίθεση προς τα πρωτοτυπικά).
Οτιδήποτε εκτός από το ακατάληπτο και παροδηγητικό γενόσημα!
Δεν είναι ορατοί οι σύνδεσμοι (links).
Εγγραφή ή Είσοδος
EzeΤΡΟΛ:
Δεν είναι ορατοί οι σύνδεσμοι (links).
Εγγραφή ή ΕίσοδοςΤα εν λόγω φάρμακα –σύμφωνα με την αντίθεσή τους προς τα πρωτότυπα ή πρωτοτυπικά και βάσει τής ίδιας δραστικής ουσίας που περιέχουν– είναι προτιμότερο να ονομαστούν:
ομοιοδραστικά (αφού έχουν την ίδια δραστική ουσία).
--- Τέλος παράθεσης ---
Πολύ καλό.
Αξίζει να υπομνηθεί ότι στις 22 Φεβρουαρίου ο γίγας της εγχώριας δημοσιοκαφρίλας κ. Κ. Χαρδαβέλας, είχε παραλλάξει τον όρο "γενόσημο" στον ευρηματικό "πεθανόσημο", Δεν είναι ορατοί οι σύνδεσμοι (links).
Εγγραφή ή Είσοδος.
Σε ότι αφορά δε τον όρο φασόν, ούτος προέρχεται εκ του γαλλικού façon που σημαίνει τρόπος. Χρήσιμος ο σχετικός ορισμός του M. Τριανταφυλλίδη, Δεν είναι ορατοί οι σύνδεσμοι (links).
Εγγραφή ή Είσοδος:
φασόν το [fasón] O (άκλ.) : η ανάληψη από κπ. της εκτέλεσης ενός τμήματος μιας συνολικότερης εργασίας για λογαριασμό τρίτων: Δουλεύω ~. || (ειδικότ.) η ανάληψη από κπ. για λογαριασμό τρίτου της κοπτικής και ραπτικής εργασίας ως τμήματος της κατασκευής ενδυμάτων: Pάβει ~ στο σπίτι και βγάζει ένα καλό μεροκάματο. [λόγ. < γαλλ. façon]
Είναι δηλαδή η δουλειά που γίνεται με τυποποιημένο τρόπο, βασισμένη σε υποδείγματα, χωρίς να χρειάζεται πρωτότυπη σκέψη για τον φασονατζή ή την φασονατζού. Δευτερευόντως, το ίδιο το προϊόν που προκύπτει από αυτές τις διαδικασίες π.χ. φάρμακο αλλά και η ίδια η πράξη του ιατρού να αναπαράγει εργολαβικά καρμπόν συνταγές.
Food for thought: Φασόν μπορούν να δουλεύουν και μικροβιολογικά εργαστήρια με πελάτες όχι τους ασφαλισμένους, αλλά παρόμοια (μεγαλύτερα) εργαστήρια, τα οποία δεν προλαβαίνουν ή δεν τους συμφέρει να κάνουν όλες τις εξετάσεις με ίδιους πόρους, οπότε εκχωρούν ένα μέρος της δουλειάς τους για να γίνει αλλού (Δεν είναι ορατοί οι σύνδεσμοι (links).
Εγγραφή ή Είσοδος - ιδιότυπη υπεργολαβία).
Υ.Γ. Να μη συγχέεται με το ρ. φασώνω (= φιλώ, μπαλαμουτιάζω ) :-*
Πλοήγηση
[0] Λίστα μηνυμάτων
[#] Επόμενη σελίδα
Μετάβαση στην πλήρη έκδοση