ΠΡΩΤΟΒΑΘΜΙΑ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΥΓΕΙΑΣ: ΜΙΑ ΧΑΜΕΝΗ ΥΠΟΘΕΣΗ
Ξεκαθαρίζω από την αρχή την πεποίθηση μου ,ότι οργανωμένο σύστημα ΠΦΥ με τις σημερινές κοινωνικές-πολιτικές-επιστημονικές συνθήκες , δεν μπορεί να υπάρξει. Η όλη συζήτηση γίνεται προσχηματικά , δυστυχώς από το σύνολο των εμπλεκόμενων φορέων.
Για την οικονομία της συζήτησης παραθέτω το κείμενο από τον “ημιώροφο” ως αναφορά στους ορισμούς της Υγείας και της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας.
Δεν είναι ορατοί οι σύνδεσμοι (links).
Εγγραφή ή
ΕίσοδοςΦυσικά κάθε ορισμός αποτυπώνει , ανάλογα με την οπτική του, μια δεδομένη κοινωνική-πολιτική συγκυρία, η οποία επιδέχεται πλήθος αλλαγών από τις αντικρουόμενες αλλά και συντεθειμένες δυνάμεις που διαμορφώνουν τις σχέσεις ανθρώπινης επικοινωνίας , καθώς και τις σχέσεις εξουσίας ,όπως αυτές εκφράζονται από τους πολιτειακούς-κρατικούς -υπερεθνικούς θεσμούς εξουσίας.
Παρά τις μικρές ή μεγαλύτερες διαφοροποιήσεις όμως, η συζήτηση για την Υγεία, αλλά και πιο συγκεκριμένα για την ΠΦΥ ως βασικό εργαλείο προάσπισης της υγείας (σε επίπεδο υπηρεσιών υγείας), πάντα θεωρούσε ότι η αποκατάσταση της βιο-ψυχο-κοινωνικής ενότητας του ανθρώπου , σε ρήξη με το κυρίαρχο μηχανιστικό μοντέλο ανάπτυξης της “αγοραίας” ιατρικής, ήταν ένα από τα σημαντικότερα διακυβεύματα.
Η εντόπιση της αρρώστιας στο επίπεδο του ατόμου ,σηματοδοτεί τον ορισμό του “προσωπικού” γιατρού, στο επίπεδο της οικογένειας του “οικογενειακού” γιατρού και στο επίπεδο της κοινότητας του “γιατρού της (στην) κοινότητας”. Η ενότητα του στο τριαδικού σχήματος προσωπικού- οικογενειακού- γιατρού της κοινότητας, ορίζει τον γιατρό της ΠΦΥ, αλλά και αποτελεί αναγκαία προϋπόθεση -όχι ικανή-για τη συγκρότηση της πολυδιαφημισμένης “ολιστικής” ιατρικής.
Στη βάση αυτής της λογικής, η ΠΦΥ δε μπορεί παρά να είναι δημόσια ως προς το χαρακτήρα της, ανεξάρτητα από τον τρόπο χρηματοδότησης της και το καθεστώς εργασίας των επαγγελματιών υγείας που δουλεύουν σε αυτή. Ακόμα και αν η ΠΦΥ στηριζόταν αποκλειστικά σε δίκτυο ελεύθερων επαγγελματιών ιατρών, δε θα έπαυε να είναι δημόσια ως προς τη φύση της.
Αντίστροφα, η κρατική χρηματοδότηση ενός -κατ όνομα- συστήματος ΠΦΥ, το οποίο δεν καλύπτει το σύνολο των ανθρώπων (άρση της καθολικότητας), δημιουργεί φραγμούς στην πρόσβαση σε αυτή (αποκλεισμός ανασφάλιστων) και ανισότητα παρεχόμενων υπηρεσιών (ανταποδοτική σχέση ασφάλισης και άμεσης πληρωμής- περίθαλψης), δεν εξασφαλίζει το δημόσιο χαρακτήρα της.
Η κρατική ή μέσω των ταμείων χρηματοδότηση νοηματοδοτεί το δημόσιο χαρακτήρα της ΠΦΥ μόνο στο βαθμό που αναιρεί τους προηγούμενους περιορισμούς. Επίσης, στο βαθμό που επιτρέπει τη γνήσια και ανόθευτη ,μη αγοραία,σχέση γιατρού-ασθενή. Ο γιατρός της ΠΦΥ (προσωπικός-οικογενειακός-κοινότητας) δεν είναι κάτοχος -μετρήσιμων σε ευρώ- ικανοτήτων προς πώληση από υποψήφιους πελάτες, αλλά συμμετέχει με τον ιδιαίτερο επιστημονικό του ρόλο στη λειτουργία της κοινότητας, ως άνθρωπος απέναντι σε ανθρώπους. Το παραπάνω δεν αποτελεί κάποιο αφηρημένο ιδεολογικό σχήμα ή εφεύρημα αλλά περιγράφει συγκεκριμένες κοινωνικές πρακτικές που αναπτύχθηκαν στα πλαίσια της ΠΦΥ από πραγματικούς ανθρώπους. Δυστυχώς, μειοψηφικές.
Αν και λίγο εκτός θέματος, το “κράτος” δεν είναι παρά η πολιτειακή ολοκλήρωση της ιδιωτικής-αστικής κοινωνίας. Δεν έχει τίποτα το “επαναστατικό” ή “κομμουνιστικό”. Έχει ιδιαίτερη σημασία πάντως η κατανόηση της επιχειρούμενης βαθύτατης αλλαγής του ρόλου του, από “κράτος πρόνοιας” σε “αυταρχικό-κράτος καταστολής”, καθώς και η μετατόπιση της διακυβέρνησης από το επίπεδο του εθνικού-αστικού κράτους στους υπερεθνικούς σχηματισμούς που ελέγχονται από την “ολιγαρχία του πλούτου”.
Με δεδομένο το τεράστιο πρόβλημα έλλειψης καταγραφής και συνέχειας στην παρακολούθηση ατόμων-οικογενειών-κοινοτήτων, θα μπορούσαμε να πούμε στον ελλαδικό χώρο αναπτύχθηκε στρεβλά και αποσπασματικά το μοντέλο του “προσωπικού” γιατρού, δευτερευόντως του ¨οικογενειακού” και ελάχιστα το μοντέλο του “γιατρού της κοινότητας”. Η αναφορά δε γίνεται με βάση τη θεσμική αποτύπωση των όρων ,αλλά με βάση τις σχέσεις που αναπτύχθηκαν στην πράξη. Μάλιστα διαχρονικά η ΠΦΥ ,αλλά και το σύνολο του τομέα παροχής υπηρεσιών υγείας, συμπιέστηκε ανάμεσα στην αργομισθία, το δημοσιοϋπαλληλισμό και την παράδοξη ιδιωτικότητα του κρατικού τομέα και τον κολοσσιαίο παρασιτισμό του ιδιωτικού. Κοινό στοιχείο η έλλειψη του οραματικού στοιχείου και κατανόησης του κοινωνικού ρόλου του τομέα παροχής υπηρεσιών υγείας. Οι ανάγκες της κοινωνίας διαστρεβλώθηκαν και χρησιμοποιήθηκαν ως μέσο πλουτισμού ατόμων και κερδοφορίας του ιατροβιομηχανικού συμπλέγματος.
Επιστρέφοντας στο σημείο από όπου ξεκίνησα , θεωρώ ότι οργανωμένο και αξιόπιστο σύστημα ΠΦΥ, προσανατολισμένο στην κάλυψη των πραγματικών κοινωνικών αναγκών, με σεβασμό στους χρήστες αλλά και στους εργαζόμενους σε αυτή, δε μπορεί να υπάρξει. Προσωπικά θα μπορούσα να συζητήσω και να συμμετάσχω σε οποιοδήποτε σύστημα, με οποιαδήποτε εργασιακή μορφή , υπερασπίζεται τον ουσιαστικό δημόσιο χαρακτήρα της ΠΦΥ. Μάλιστα, θεωρώ ότι -καλώς ή κακώς- οποιοδήποτε σύστημα οφείλει να σεβαστεί τη βαθιά ριζωμένη στον ιατρικό κόσμο κουλτούρα του μονοπρόσωπου ιατρείου και να χτίσει τη δομή του με βάση αυτή την παραδοχή, προσθέτοντας σταδιακά όλα τα στοιχεία που κρίνονται απαραίτητα για την κάλυψη των αναγκών. Με κάποιο στοιχείο υπερβολής θα έλεγα ότι η ΠΦΥ, ως το κατεξοχήν ανθρωποκεντρικό υποσύνολο του τομέα υγείας, δεν είναι ούτε οι δομές, ούτε ο τρόπος χρηματοδότησης, ούτε τα ντουβάρια ή καλύτερα είναι δευτερευόντως αυτά. Πάνω από όλα είναι οι άνθρωποι και οι ανάγκες τους. Χρήστες ,αλλά και πάροχοι των υπηρεσιών. Μάλιστα η οργάνωση και λειτουργία αξιόπιστου συστήματος ΠΦΥ σημαίνει τη μετακίνηση πόρων από το ιατροβιομηχανικό σύμπλεγμα στην ανθρώπινη εργασία, κάτι ιδιαίτερα σημαντικό στις σημερινές συνθήκες κρίσης και τρομακτικής ανεργίας.
Η αποτυχία , δυστυχώς είναι εξασφαλισμένη πολλαπλώς:
- Η πολιτική ελίτ -εθνική και υπερεθνική- έχει από καιρό δρομολογήσει τις εξελίξεις. Οποιοδήποτε σύστημα καθολικής ΠΦΥ χρειάζεται χρηματοδότηση και μάλιστα γενναία , ειδικά στην πρώτη φάση λειτουργίας του. Η επιχειρούμενη μεταρρύθμιση όμως, δεν έχει ως στόχο την κάλυψη των κοινωνικών αναγκών, αλλά την πάση θυσία περιστολή του κόστους, την απεμπλοκή του κράτους από τη συνταγματική υποχρέωση του να μεριμνά για την υγεία των πολιτών και τη μετατροπή του καθολικού -κοινωνικού δικαιώματος στην υγεία, σε “ασφαλιστικό” παράγωγο. Ο κατακλυσμός από διαφημίσεις για ειδυλλιακά ασφαλιστικά προγράμματα ,δεν είναι καθόλου τυχαίος, όπως επίσης και η προετοιμασία των εταιριών για τη λεηλασία του πτώματος του ΕΟΠΥΥ. Τους άτυχους που δε θα έχουν τη δυνατότητα αγοράς κάποιου παράγωγου, τους περιμένουν τα περιορισμένης διάρκειας και αμφιβόλου χρησιμότητας (εκτός από τις επικοινωνιακές των τηλεπλασιέ) voucher, “οι δέσμες βασικών υπηρεσιών” των ειδημόνων και οι δομές κοινωνικής αλληλεγγύης (ευτυχώς). Υπό αυτές τις προϋποθέσεις και το σημαντικότερο, με αυτές τις προθέσεις και η σοφότερη πρόταση των σοφότερων των σοφών, είναι καταδικασμένη να αποτύχει. Ειδικά όταν ο ΕΟΠΥΥ και τα ασφαλιστικά ταμεία έχουν ήδη χρεοκοπήσει.
-Θα περίμενε κανείς, οι θεσμικοί φορείς του ιατρικού κόσμου σε αυτή την κρίσιμη για την κοινωνία, αλλά και τον ιατρικό κλάδο συγκυρία, να αρθρώσει ουσιαστικό λόγο και με σοβαρότητα να αντιμετωπίσει το ζήτημα της ΠΦΥ. Οι στάση όμως των επιστημονικών και επαγγελματικών ενώσεων, καθορίζεται από την ανάγκη τους να περιφρουρήσουν και αν είναι δυνατόν να αυξήσουν το μερίδιο της αγοράς που τους αντιστοιχεί. Ειδικά οι ανακοινώσεις του ΠΙΣ είναι αχαρακτήριστες.
-Οι Γενικοί γιατροί , κουβαλώντας τις εκπαιδευτικές ανεπάρκειες, τη λειτουργία σε συνθήκες ουσιαστικής ανυπαρξίας ΠΦΥ , αλλά κυρίως την έλλειψη κουλτούρας και οράματος σε σχέση με την ΠΦΥ, προσπαθώντας να κατοχυρώσουμε την επιστημονική μας θέση μέσω papers και χυδαία σπονσοραριζόμενων συνεδρίων και όχι στη βάση της καθημερινής εργασίας και προσφοράς μας , προσμένουμε “δειλοί μοιραίοι και άβουλοι αντάμα” να μας αποδώσουν τα κλειδιά που θα ανοίγουν ή θα κλείνουν ή θα χτυπάν στα μούτρα τις πύλες του συστήματος.
-Θεωρητικά ένα χειραφετημένο κοινωνικό κίνημα υπεράσπισης των κοινωνικών αναγκών και δικαιωμάτων, θα μπορούσε να διαμορφώσει διαφορετικούς όρους στη συζήτηση για την Υγεία γενικότερα και ΠΦΥ ειδικότερα, αλλά -ακόμα κι εγώ το ξέρω- αυτό μάλλον συνιστά σύντομο ανέκδοτο. Μακάρι να, αλλά δεν...
Πολύ σύντομα πιστεύω ότι η κοινωνική πραγματικότητα θα απαιτήσει νέες μορφές οργάνωσης της ΠΦΥ. Ήδη η “αγορά” προετοιμάζεται πυρετωδώς να απομυζήσει και του τελευταίους πόρους που έχουν μείνει στους κατοίκους της χώρας. Μόνο που και η “αγορά” θα πρέπει να βολευτεί με όσα περίσσεψαν από την εφορία. Ο ρόλος των γιατρών στην ΠΦΥ των ασφαλιστικών δε θα είναι άλλος από αυτόν τον ρόλο του επιστήμονα- κολίγου. Σε αντίθεση με αυτή την πραγματικότητα η απάντηση μπορεί να είναι η άμεση δικτύωση παρόχων -χρηστών υπηρεσιών υγείας με τη μορφή κοινωνικών συνεταιρισμών στην κοινότητα. Θεωρώ ότι είναι ο μόνος τρόπος να υπάρξουν ποιοτικές υπηρεσίες , τουλάχιστον σε επίπεδο ΠΦΥ με το μικρότερο δυνατό κόστος και τη μεγαλύτερη αποδοτικότητα (εφόσον παρακάμπτουν τους μεσάζοντες), καλύπτοντας όσο το δυνατόν περισσότερες ανάγκες , αλλά και εξασφαλίζοντας εργασία σε όσο το δυνατόν περισσότερους επιστήμονες υγείας. Διαφορετικά πολύ φοβάμαι ότι θα καθόμαστε με σταυρωμένα χέρια στα ιατρεία μας ,αναμένοντας τον πελάτη που περίσσεψε από τις ασφαλιστικές (ή μήπως ασφαληστρικές;) , την ίδια στιγμή που τα προβλήματα υγείας και οι ανάγκες των ανθρώπων θα μένουν αναπάντητες. Με κάποιο τρόπο οι δεξιότητες, οι γνώσεις και ικανότητες μας πρέπει να συναντηθούν με τις ανάγκες της κοινωνίας . Η προτεινόμενη μορφή των κοινωνικών συνεταιρισμών είναι μια πιθανή λύση. Σίγουρα μοιάζει μακρινή ή ουτοπική, αλλά όταν το κοινωνικό-κράτος πρόνοιας πεθαίνει δεν έχουμε τα περιθώρια ούτε να αρνηθούμε ,ούτε να βυθιστούμε στο πένθος.
Μακρέας Δημήτρης
Θέμα: ΠΡΩΤΟΒΑΘΜΙΑ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΥΓΕΙΑΣ: ΜΙΑ ΧΑΜΕΝΗ ΥΠΟΘΕΣΗ (Αναγνώστηκε 50466 φορές)
6 Ιανουαρίου 2014, 01:01:02