Τραγωδία στο Δαφνί: Ας ψάξουμε για λύσεις όχι μόνο για ευθύνες.

[Argirios Argiriou]

12/09/2015
του Πέτρου Σκαπινάκη, Αναπληρωτή Καθηγητή Ψυχιατρικής, Πανεπιστημίου Ιωαννίνων.

Η πρόσφατη τραγωδία στο Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Αττικής (Δαφνί) έφερε ξανά στο προσκήνιο τα χρόνια προβλήματα που αντιμετωπίζει η περίθαλψη των πασχόντων από σοβαρές ψυχικές διαταραχές. Σε ένα σύστημα υγείας, που η έννοια “ποιότητα” και “αξιολόγηση” είναι ακόμη άγνωστοι όροι, δεν προκαλεί έκπληξη ότι ο τομέας της ψυχιατρικής περίθαλψης υπολείπεται σημαντικά συγκριτικά με άλλους. Αυτό κυρίως οφείλεται στο στίγμα που συνοδεύει τις ασθένειες αυτές και στην αδυναμία ή το δισταγμό των πασχόντων (και των οικογενειών τους) να διεκδικήσουν τα αυτονόητα δικαιώματά τους.

Φυσικά, λάθη ή αστοχίες στην περίθαλψη γίνονται σε όλους τους τομείς υγείας και αυτό δεν κοστίζει μόνο χρήματα αλλά και ζωές. Η χώρα μας, για παράδειγμα, αντιμετωπίζει ένα σημαντικό θέμα με τις ενδονοσοκομειακές λοιμώξεις και πολλοί άνθρωποι πεθαίνουν (που δεν θα πέθαιναν) εάν οι λοιμώξεις προλαμβάνονταν με πιο αποτελεσματικό τρόπο. Για το λόγο αυτό οι ειδικοί επιστήμονες (ιατροί, λοιμωξιολόγοι, διοικήσεις) σχεδιάζουν προγράμματα πρόληψης των ενδονοσοκομειακών λοιμώξεων. Ο τομέας της ψυχικής υγείας, ωστόσο, έχει τα δικά του προβλήματα και μερικές φορές αυτά δεν γίνονται αντιληπτά ως ιατρικά προβλήματα τα οποία θα πρέπει να αντιμετωπιστούν με τον ανάλογο, επιστημονικό, τρόπο. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να καλούνται να λύσουν τα προβλήματα, όχι οι ειδικοί, αλλά οι …εισαγγελείς.

Η τελευταία τραγωδία στο Δαφνί δείχνει με εύγλωττο τρόπο την αδυναμία να συλλάβουμε την ιδιαιτερότητα των σοβαρών ψυχικών ασθενειών και τον τρόπο με τον οποίο αυτές θα πρέπει να αντιμετωπιστούν μέσα σε ένα σύστημα Υγείας. Η ψυχιατρική μεταρρύθμιση, που ξεκίνησε στην Ελλάδα τη δεκαετία του ’80 (με αφορμή τη ντροπή της Λέρου) έδωσε, σωστά, την έμφαση στην αποασυλοποίηση, στο κλείσιμο των μεγάλων ψυχιατρικών ιδρυμάτων, στη δημιουργία μικρών κλινικών μέσα στα γενικά νοσοκομεία και στην ανάπτυξη πολλαπλών κοινοτικών δομών για την αντιμετώπιση των ψυχιατρικών διαταραχών όλου του νοσολογικού φάσματος. Οι υπηρεσίες που προσφέρονται σήμερα δεν έχουν καμιά σχέση με τις αντίστοιχες της δεκαετίας του ’80, αλλά με σημαντικό κόστος το οποίο χρηματοδότησαν πλουσιοπάροχα οι Έλληνες και οι Ευρωπαίοι φορολογούμενοι πολίτες.

Στη διαδρομή, ωστόσο, αυτή ξεχάσαμε ορισμένα βασικά θέματα. Οι σοβαρές ψυχικές ασθένειες δεν θα εξαφανιστούν επειδή αποφασίσαμε να κλείσουμε τα μεγάλα ψυχιατρεία. Μπορεί η ανάγκη για νοσηλεία να είναι πιο περιορισμένη, για κάποιους όμως ασθενείς είναι επιβεβλημένη. Το αίτημα για εκδημοκρατισμό και εξανθρωπισμό της ψυχιατρικής περίθαλψης οδήγησε στη δημιουργία νοσοκομειακών δομών “ανοικτού” τύπου που είναι κατάλληλες για πολλούς ασθενείς αλλά ακατάλληλες και ίσως επικίνδυνες για άλλους ασθενείς. Είναι ενδεικτικό ότι αυτή τη στιγμή οι περισσότερες ψυχιατρικές κλινικές στα γενικά νοσοκομεία έχουν πολιτική “ανοικτής” πόρτας παρότι νοσηλεύουν ασθενείς χωρίς τη θέλησή τους (ακούσιες νοσηλείες) ύστερα από εισαγγελική παραγγελία. Υπό τις συνθήκες αυτές είναι αδύνατο να εξασφαλιστεί η ασφαλής παραμονή των ασθενών στις κλινικές με αποτέλεσμα την υπερθεραπεία ή την πιο συχνή χρήση μηχανικής καθήλωσης. Μια ειδική περίπτωση αποτελούν επίσης οι ασθενείς που νοσηλεύονται βάσει του άρθρου 69 του ποινικού κώδικα, δηλαδή οι ασθενείς με ποινικά αδικήματα τα οποία αποδόθηκαν σε σοβαρή ψυχική νόσο. Οι ασθενείς αυτοί, παρότι θα έπρεπε να νοσηλεύονται σε εξειδικευμένες μονάδες Δικαστικής Ψυχιατρικής, νοσηλεύονται στα δημόσια Ψυχιατρεία υπό ακατάλληλες συνθήκες. Η επιστημονική κοινότητα έχει επανειλημμένως ζητήσει τη δημιουργία τέτοιων μονάδων, αλλά ουδέποτε αυτές δημιουργήθηκαν. Το αποτέλεσμα το είδαμε ξανά πρόσφατα στο Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Αττικής.

Η ιδιαιτερότητα της ψυχιατρικής νοσηλείας θα πρέπει να ληφθεί υπόψη στον επανασχεδιασμό των ενδονοσοκομειακών δομών. Είναι πιστεύω απαραίτητο να υπάρξει διαβάθμιση της ασφάλειας των ψυχιατρικών κλινικών. Χρειαζόμαστε πολλές κλινικές με ανοικτές πόρτες (για την αντιμετώπιση των περισσότερων περιστατικών), αρκετές κλινικές με ελεγχόμενη πρόσβαση (χαμηλής — μέτριας ασφαλείας), και 1–2 κλινικές υψηλής ασφαλείας για τις ειδικές περιπτώσεις των ασθενών του άρθρου 69. Είναι χαρακτηριστικό ότι σε άλλες χώρες της Ευρώπης υπάρχουν εκτεταμένες οδηγίες για τις προδιαγραφές ασφαλείας των ψυχιατρικών κλινικών. Από τις πιο λεπτομερείς είναι οι οδηγίες του Βασιλικού Κολεγίου Ψυχιάτρων της Μ. Βρετανίας (διαθέσιμες σε αυτό το σύνδεσμο: Δεν είναι ορατοί οι σύνδεσμοι (links). Εγγραφή ή Είσοδος).

Η δημιουργία μιας επιτροπής για την ποιότητα και την ασφάλεια της ενδονοσοκομειακής ψυχιατρικής νοσηλείας και η στελέχωσή της με ειδικούς επιστήμονες και επαγγελματίες του χώρου αποτελεί νομίζω το ελάχιστο που μπορούμε να κάνουμε, εάν θέλουμε να παραμερίσουμε τις προκρούστειες τακτικές και να εξασφαλίσουμε το σεβασμό των δικαιωμάτων των ασθενών, την αποκατάσταση της υγείας τους και την προστασία του κοινωνικού συνόλου.

Δεν είναι ορατοί οι σύνδεσμοι (links). Εγγραφή ή Είσοδος

[Argirios Argiriou]

21/02/2025 Health Daily

ΠΑΝΩ ΑΠΟ 67% ΤΟ ΠΟΣΟΣΤΟ ΤΩΝ ΑΚΟΥΣΙΑ ΝΟΣΗΛΕΥΟΜΕΝΩΝ ΣΤΗ ΜΟΝΑΔΑ ΨΥΧΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ ΑΤΤΙΚΗΣ

Πάνω από το 30% των οργανικών θέσεων του νοσηλευτικού προσωπικού είναι κενές
Τα σοβαρά διαχρονικά προβλήματα των υπηρεσιών ψυχικής υγείας της χώρας μας που δεν έχουν την απαιτούμενη προσοχή από την Πολιτεία αναδεικνύει το τραγικό συμβάν στο πρώην ΨΝΑ Δαφνί που είχε ως αποτέλεσμα τη δολοφονία νοσηλευόμενης ασθενή από άλλον ασθενή, επισημαίνει με ανακοίνωσή της η Πανελλήνια Συνδικαλιστική Νοσηλευτική Ομοσπονδία του Εθνικού Συστήματος Υγείας (ΠΑΣΥΝΟ-ΕΣΥ).

Σύμφωνα με τα στοιχεία που αναφέρει η Ομοσπονδία, στην Πολυδύναμη Νοσηλευτική Μονάδα Ψυχικής Υγείας Αττικής της 2ης ΥΠΕ ο μέσος όρος εξεταζόμενων στο Τμήμα Επειγόντων Περιστατικών ανά εφημερία είναι 42,1 ασθενείς, με το ποσοστό των ακούσια νοσηλευομένων να ξεπερνά το 67%. Πρόκειται για ένα ποσοστό ιδιαίτερα υψηλό με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Αυτοί οι ασθενείς δεν έχουν επίγνωση του νοσηρού της κατάστασής τους, κατά το στάδιο της εισαγωγής και κάποιες φορές εξαιτίας της ψυχοπαθολογίας τους αντιδρούν με επιθετικότητα εναντίον του προσωπικού και αρνούνται τη λήψη της αναγκαίας φαρμακευτικής αγωγής.  Παράλληλα, στην Πολυδύναμη Νοσηλευτική Μονάδα Ψυχικής Υγείας Αττικής της 2ης ΥΠΕ, αυτή τη στιγμή νοσηλεύονται 46 ασθενείς με το ακαταλόγιστο και στη συντριπτική τους πλειοψηφία έχουν διαπράξει φόνο. 31 από αυτούς νοσηλεύονται στα τμήματα εισαγωγών όπως και οι υπόλοιποι ασθενείς.  Ο νομοθέτης έχει προβλέψει την ύπαρξη ειδικού τμήματος δημόσιου ψυχιατρικού ή γενικού νοσοκομείου, κατάλληλα εξοπλισμένου, όπου θα παρέχει εξειδικευμένες υπηρεσίες αυξημένης φροντίδας και ασφάλειας με αυξημένο αριθμητικά και κλινικά ειδικά εκπαιδευμένου προσωπικού, κάτι που όμως μέχρι σήμερα δεν έχει δημιουργηθεί. Για το έτος 2024 εξετάστηκαν 4803 ασθενείς, από τους οποίους νοσηλεύτηκαν 2278. Από τους 2278 οι 1282 ήταν ασθενείς οι οποίοι νοσηλεύτηκαν για πρώτη φορά και οι 996 ήταν επανείσοδοι. Επιπλέον, 25% των εισαγωγών αφορούσε ασθενείς οι οποίοι προσήλθαν από περιοχές εκτός Αττικής, λόγω έλλειψης αντίστοιχων υπηρεσιών στους τόπους διαμονής τους. Στα περισσότερα νοσηλευτικά τμήματα το ποσοστό νοσηλευομένων ασθενών ξεπερνά το 124% των διαθέσιμων κλινών. Όσον αφορά το προσωπικό, οι ελλείψεις είναι τεράστιες. Πάνω από το 30% των οργανικών θέσεων του νοσηλευτικού προσωπικού είναι κενές και οι ελλείψεις είναι κατά πολύ περισσότερες, αν αναλογιστεί κανείς ότι ο οργανισμός του νοσοκομείου είναι από το 1987. Το ποσοστό αυτό πρόκειται να αυξηθεί εξαιτίας των συνταξιοδοτήσεων και των μετατάξεων σε άλλη υπηρεσία. Από την άλλη, οι προσλήψεις είναι ελάχιστες. Επίσης, παρατηρείται το φαινόμενο λόγω του στίγματος των υπηρεσιών ψυχικής υγείας, είτε να μην προτιμούν να δηλώσουν στις προκηρύξεις αυτές τις δομές, είτε να παραιτούνται μετά την πρόσληψη, με αφορμή τις δύσκολες και επικίνδυνες συνθήκες εργασίας. Οι εξωνοσοκομειακές δομές λειτουργούν με μονοβάρδιες, θέτοντας σε κίνδυνο τη ζωή τόσο του προσωπικού, όσο και των φιλοξενουμένων. Στις ενδονοσοκομειακές δομές οι ελλείψεις είναι εξίσου πέρα από τα όρια ασφαλείας.Για τους 30 ασθενείς που νοσηλεύονται θα πρέπει, στο πρόγραμμα εργασίας να υπηρετούν 25 άτομα νοσηλευτικό προσωπικό.  Ο αριθμός αυτή τη στιγμή δεν ξεπερνάει τους 14.

[Argirios Argiriou]

Καθημερινή 21/02/2025

Δαφνί: Ικανότητα καταλογισμού και νοσηλεία– Διευκρινίσεις του υφυπ. Υγείας

Για το έγκλημα που διαπράχθηκε στην Πολυδύναμη Νοσηλευτική Μοναδα Ψυχικής Υγείας Αττικής (τέως ΨΝΑ) στο Δαφνί, από ασθενή νοσηλευόμενο τοποθετήθηκε ο υφυπουργός Υγείας, Δημήτρης Βαρτζόπουλος.

Συγκεκριμένα, σχετικά με την αντιμετώπιση των ψυχιατροδικαστικών περιστατικών, ο υφυπουργός αναφέρει αρχικά ότι «προς αποφυγή οιουδήποτε στιγματισμού θα πρέπει να λεχθεί ότι εγκλήματα κατά της ζωής διαπράττονται από ψυχικώς πάσχοντες σπανιότερα από ό,τι από τον γενικό πληθυσμό. Υποτροπές μάλιστα από ασθενείς υπό θεραπεία είναι σπάνιες».

Σύμφωνα με τον κ. Βαρτζόπουλο «οι ασθενείς με ψυχικές νόσους, που έχουν διαπράξει έγκλημα, διακρίνονται σε δύο κατηγορίες ανάλογα με την ικανότητα του καταλογισμού, δηλαδή την ικανότητα να αντιλαμβάνονται το άδικο της πράξης τους και να ενεργούν σύμφωνα με την αντίληψη αυτή».

«Παραβατικοί ψυχιατρικοί ασθενείς με ικανότητα καταλογισμού, δηλαδή με ακέραια ή μειωμένη υπευθυνότητα για τις πράξεις τους, νοσηλεύονται ως ποινικοί κρατούμενοι στην ειδική ψυχιατρική νοσηλευτική μονάδα του Σωφρονιστικού Καταστήματος Κορυδαλλού. Αυτή, από την 1η Φεβρουαρίου 2025, με την εφαρμογή του Νόμου 5129/24, λειτουργεί πλέον ως σύγχρονη ψυχιατροδικαστική μονάδα τεσσάρων κλινικών, με ειδική επιστημονική διεύθυνση και έξι έμπειρους στην ψυχιατροδικαστική, ψυχιάτρους, που θα αυξηθούν σύντομα σε εννέα, υπό την ευθύνη του 2ου Περιφερειακού Δικτύου Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας του υπουργείου Υγείας. Ηδη ανακοινώσαμε, σε συνεργασία με το υπουργείο Προστασίας του Πολίτη, τη δημιουργία νοσηλευτικής μονάδος γυναικών στο Σωφρονιστικό Κατάστημα Ελαιώνα Θηβών και θα ακολουθήσει το ταχύτερον δυνατόν και ειδική νοσηλευτική μονάδα για ανήλικους στα ΣΚ Αυλώνα είτε Βόλου», συνεχίζει ο υφυπουργός και προσθέτει:

«Οταν το δικαστήριο (κατόπιν ειδικής πραγματογνωμοσύνης) κρίνει ότι ο δράστης στερείται ικανότητος καταλογισμού, τότε παύει κάθε ποινική δίωξη εναντίον του (αρθ 34 ΠΚ), θεωρείται δηλαδή απλώς ασθενής, και εφαρμόζονται τα συνήθη θεραπευτικά μέτρα (αρθ 69 ΠΚ), όπως ορίζει ο νόμος, είτε σε ειδικά τμήματα “ακαταλόγιστων” (όπως στο τέως ΨΝΘ), είτε στις συνήθεις ψυχιατρικές κλινικές των πολυδυνάμων ψυχιατρικών μονάδων (τέως ΨΝΑ και Δρομοκαΐτειο) και των γενικών νοσοκομείων. Οι διεθνείς συμβάσεις προστασίας των δικαιωμάτων των ασθενών είναι σαφέστατες επ’ αυτού.

»Βεβαίως εν προκειμένω τα περιστατικά αυτά χρειάζονται ειδική αντιμετώπιση, δηλαδή εξειδικευμένη εκπαίδευση του ιατρικού προσωπικού. Αυτό στη χώρα μας προβλέπεται μεν (τρίμηνη εκπαίδευση στην Ψυχιατροδικαστική κατά τη λήψη της ειδικότητας) αλλά δυστυχώς δεν υλοποιείται στον βαθμό, που θα έπρεπε, λόγω ελλείψεως επαρκών ειδικών θεραπευτικών κέντρων. Τέτοια εκπαίδευση προσφέρουν σήμερα μόνον οι πανεπιστημιακές ψυχιατρικές κλινικές της χώρας και το ειδικό  τμήμα “ακαταλογίστων” περιστατικών στο τέως Ψυχιατρείο Θεσσαλονίκης (που και αυτό βέβαια έχει τον συνήθη χαρακτήρα μιας κοινής ψυχιατρικής κλινικής).

»Για να αντιμετωπίσουμε αυτήν την ανάγκη εκπαιδεύσεως των ιατρών, ήδη οργανώνουμε, σε άμεση συνέργεια με τη Γενική Γραμματεία του υπουργείου Προστασίας του Πολίτη, την εκπαίδευση ειδικευόμενων ψυχιάτρων στα Σωφρονιστικά Καταστήματα όλης της χώρας. Για την εξίσου απαραίτητη εκπαίδευση όλων των λειτουργών υπηρεσιών ψυχικής υγείας ενηλίκων και ανηλίκων ωριμάζουμε προς προκήρυξη ειδικό εκπαιδευτικό πρόγραμμα στην Ψυχιατροδικαστική.

»Η δημιουργία του Εθνικού Δικτύου Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας, που λειτουργεί πλέον εδώ και μερικές εβδομάδες από τις αρχές Φεβρουαρίου 2025, θα αλλάξει ουσιαστικά και ριζικά τον τρόπο περίθαλψης αυτών των ασθενών. Η μεταρρύθμιση δίνει επιτέλους, ύστερα από δεκαετίες, τη δυνατότητα πλήρους εκσυγχρονισμού των παλαιών ψυχιατρείων, την πρόσληψη εξειδικευμένου προσωπικού, και τη δημιουργία κλινικών μέσης νοσηλείας με ψυχιατροδικαστικά τμήματα, όπως και ειδικών ψυχογηριατρικών μονάδων. Μια ανάγκη, που αποτέλεσε εκ των βασικών αιτιών νομοθέτησης του Ν. 5129/24.

»Τούτο προγραμματίζεται σε συνδυασμό με μεγάλη αύξηση των διαθεσίμων κλινών στις Πολυδύναμες Νοσηλευτικές Μονάδες του ΕΔΥΨΥ, αλλά και, όπου είναι δυνατόν, στις ψυχιατρικές κλινικές των Γενικών Νοσοκομείων. Εν προκειμένω ήδη έχει συμφωνηθεί η ανάθεση στο Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδος των αντίστοιχων μελετών και ενεργειών τη χρήσει χρηματοδοτικών εργαλείων εκ των ΠΕΠ του ΕΣΠΑ αλλά και του Τομεακού Προγράμματος Ανάπτυξης του υπουργείου Υγείας. Συμπληρωματικά προετοιμάζεται η δημιουργία ενιαίας “Ψυχιατροδικαστικής Υπηρεσίας”, ενός Νομικού Προσώπου, που θα αξιολογεί, εποπτεύει και τυποποιεί τις αντίστοιχες ειδικές υπηρεσίες θεραπείας, εκπαίδευσης και πραγματογνωμοσυνών.

»Τρεις δεκαετίες μετά την έναρξή της η Ψυχιατρική Μεταρρύθμιση, και σε αυτόν τον εξαιρετικά ευαίσθητο τομέα της Ψυχιατροδικαστικής, εισέρχεται στη φάση της ουσιαστικής υλοποίησης». 


Δεν είναι ορατοί οι σύνδεσμοι (links). Εγγραφή ή Είσοδος