Σχετικά με την παρένθετη μητρότητα στην Ελλάδα.

[Argirios Argiriou]

13/04/2014.
Καθημερινή.

Ελληνική «βιομηχανία» με παρένθετες μητέρες
της ΙΩΑΝΝΑΣ ΦΩΤΙΑΔΗ

Ο θεσμός της παρένθετης μητρότητας, άγνωστος πριν από δέκα χρόνια στην Ελλάδα, κερδίζει συνεχώς έδαφος και ολοένα και περισσότερα ζευγάρια τον χρησιμοποιούν σαν «όχημα τεκνοποίησης». Ωστόσο, πολλοί αποθαρρύνονται όταν ζητούνται από την υποψήφια παρένθετη μητέρα υπέρογκα ποσά. Ενδεικτικό το περιστατικό που αποκαλύπτει στην «Κ» μαιευτήρας: «Ενα ανδρόγυνο είχε συμφωνήσει για 20.000 ευρώ, αλλά όταν ο υπέρηχος έδειξε δίδυμα, τους ζητήθηκαν 40.000 ευρώ. Τι να κάνουν; Δανείστηκαν και τα έδωσαν». Αλλά παράλληλα, «η χώρα μας διαθέτει ένα από τα αρτιότερα και προοδευτικότερα νομοθετικά πλαίσια στην Ευρώπη», εξηγεί στην «Κ» ο δικηγόρος και υποψήφιος διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Paris 1/Sorbonne κ. Κώστας Ρόκας. «Στη Γαλλία, τη Γερμανία και την Αυστρία η παρένθετη μητρότητα απαγορεύεται ρητώς, στην Ολλανδία και στο Βέλγιο εφαρμόζεται, αλλά χωρίς σαφές νομικό πλαίσιο, και μόνον η Ελλάδα και η Μ. Βρετανία έχουν ρητή νομοθετική πρόβλεψη». Είναι, μάλιστα, αξιοσημείωτο ότι το 2002 το νομοσχέδιο ψηφίστηκε ομόφωνα από όλες τις πτέρυγες του Κοινοβουλίου. Εκτοτε και ειδικά έπειτα από την κατάθεση του εφαρμοστικού νόμου το 2005, όλο και περισσότερα ζευγάρια επιλέγουν την εν λόγω «λύση». Ηδη, έχουν καταγραφεί πάνω από 120 σχετικές δικαστικές αποφάσεις, αριθμός που ξεπέρασε τις εκτιμήσεις, ενώ μεταξύ αυτών που έχουν αιτηθεί και λάβει άδεια συγκαταλέγονται και ζεύγη από άλλες χώρες της Ε.Ε. που επέλεξαν να έρθουν στην Ελλάδα για να τεκνοποιήσουν, αξιοποιώντας τη δική μας νομοθεσία.

«Δεν αποτελεί, ωστόσο, μέθοδο ρουτίνας, αλλά μονόδρομο για γυναίκες που αδυνατούν για λόγους υγείας να κυοφορήσουν», διευκρινίζει στην «Κ» ο καθηγητής Μαιευτικής και πρώην πρόεδρος της Επιτροπής Βιοηθικής και Δεοντολογίας της Ιατρικής Σχολής στο ΑΠΘ, δρ Βασίλης Ταρλατζής. Ως επί το πλείστον, αφορά γυναίκες που έχουν υποστεί υστερεκτομή, έχουν υποβληθεί σε ακτινοβολία ή χημειοθεραπεία, πάσχουν από χρόνιες ασθένειες, όπως νεφρική ανεπάρκεια κ.ά. Για να ξεκινήσει η διαδικασία εμφύτευσης του εμβρύου, που έχει προκύψει από γενετικό υλικό του ζεύγους, σε μιαν άλλη γυναίκα, πρόθυμη και ικανή να το κυοφορήσει, πρέπει να έχει προηγηθεί δικαστική απόφαση. Υπολογίζεται ότι εκδίδονται τουλάχιστον δέκα τέτοιες αποφάσεις τον χρόνο στη χώρα μας. «Το ζεύγος καταθέτει τις απαραίτητες ιατρικές εξετάσεις, που αποδεικνύουν την αδυναμία τεκνοποίησης», εξηγεί ο δρ Τάκης Βιδάλης, επιστημονικός συνεργάτης και νομικός σύμβουλος της Εθνικής Επιτροπής Βιοηθικής. «Ο νομοθέτης, για να αποτρέψει σχετικά παρατράγουδα αποκλείει την οικονομική συναλλαγή μεταξύ των εμπλεκομένων, ενώ ορίζει η παρένθετη και η κοινωνική μητέρα να είναι μόνιμοι κάτοικοι Ελλάδας». Συγκεκριμένα, προβλέπεται αποζημίωση ύψους 10.000 ευρώ, που αναλογεί συμβολικά σε μισθούς δέκα μηνών, εννέα της εγκυμοσύνης και έναν μετά τον τοκετό, προκειμένου να έχει τη δυνατότητα να σταματήσει την εργασία της, ακόμα και να μείνει κλινήρης. Στο αρχικό σχέδιο νόμου το ύψος της αποζημίωσης το προσδιόριζε κατά περίπτωση ο δικαστής, ωστόσο στη Βουλή αποφασίστηκε να αναδειχθεί και η αλτρουιστική πτυχή της διαδικασίας, οπότε και παγιώθηκαν τα 10.000 ευρώ.

Συγγενική αλληλεγγύη

Και πράγματι, δεν είναι λίγες οι φορές που η αλληλεγγύη ωθεί συγγενικά πρόσωπα να αναλάβουν τον ρόλο της «δανεικής» μητέρας, πρόκειται συνήθως για αδελφές (θείες) ή μητέρες (γιαγιάδες) έως πενήντα ετών. Σχετική έρευνα του νομικού κ. Παντελή Ραβδά, δείχνει ότι το 24% των άτεκνων ζευγαριών που έλαβαν την άδεια του δικαστηρίου επέλεξαν παρένθετη μητέρα απευθυνόμενοι στον οικογενειακό ή στενό φιλικό κύκλο. Στις υπόλοιπες περιπτώσεις το κατάλληλο πρόσωπο είναι άγνωστο στο ζευγάρι, συχνά προτείνεται από τα κέντρα τεχνητής γονιμοποίησης και κατά κανόνα συμμετέχει έναντι αμοιβής που ξεκινάει από 20.000 ευρώ. «Για να προφυλάσσονται τα ζευγάρια από πιθανή εκμετάλλευση, θα ήταν καλό να προβλέπεται από τον νόμο μια αμοιβή», καταλήγει σχολιάζοντας στην «Κ» ο δρ Βιδάλης.

Η δίδυμη αδελφή μου γέννησε το παιδί μου

«Η αδελφή σου, όπως έκανε τα δικά μας παιδιά, έτσι θα γεννήσει και το δικό σου». Ηταν ένα καλοκαιρινό βράδυ στην κεντρική πλατεία χωριού της Βόρειας Ελλάδας. «Μιλάει το κρασί, ας μη δώσω σημασία στα λόγια του γαμπρού μου, σκέφτηκα», λέει σήμερα στην «Κ» η 36χρονη Χριστίνα, που δεν είχε κρύψει από τους οικείους της τη μη δυνατότητα να αποκτήσει παιδιά.

Πριν από δέκα χρόνια, μια εγκυμοσύνη και μια αποβολή έσωσαν «κυριολεκτικά» τη ζωή της. «Μέσα στην ατυχία μου υπήρξα τυχερή, αφού ανακάλυψα ότι είχα πρόβλημα στα νεφρά». Δυστυχώς, η νεφρική ανεπάρκεια ισοδυναμεί τρόπον τινά με στειρότητα. «Mπήκαμε τότε με τον άνδρα μου στη διαδικασία της υιοθεσίας, αλλά ο νομοθέτης δεν μας έδινε το δικαίωμα, αφού είναι προαπαιτούμενο και οι δύο γονείς να είναι υγιείς». Τα χρόνια περνούσαν και η λαχτάρα του ζευγαριού για ένα παιδί ενισχυόταν.

Την πρώτη αυθόρμητη δήλωση του συζύγου της δίδυμης αδελφής της Χριστίνας, Μαρίνας, ακολούθησε μια επίσημη συζήτηση μεταξύ των δύο ζευγαριών. Η Μαρίνα, μητέρα ήδη τεσσάρων παιδιών, προετίθετο να κυοφορήσει το έμβρυο της αδελφής της. «Ποτέ δεν θα τολμούσα να ζητήσω κάτι τέτοιο, αλλά η αδελφή μου ένιωθε το σαράκι μου, ενώ είχε βιώσει ήδη την ευτυχία που φέρνουν στη ζωή μιας γυναίκας τα παιδιά», λέει με συγκίνηση η Χριστίνα καθώς ταΐζει την 20 ημερών κόρη της. «Ξέρετε, τα δίδυμα αδέλφια, όπως εμείς, έχουμε πολύ ανεπτυγμένη την ενσυναίσθηση».

Τις πρώτες πληροφορίες οι δύο αδελφές τις παίρνουν από μια συγχωριανή τους μαία και εν συνεχεία φθάνουν στην Αθήνα, αφού πρώτα έλαβαν μετά εννέα μήνες τη θετική απόφαση του δικαστηρίου. «Ο γιατρός ήταν πολύ ευαίσθητος, ένιωσε την αγωνία και των δύο μας, στάθηκε στο πλευρό μας μέχρι το τέλος και κύριος στα οικονομικά». Η Μαρίνα υποβάλλεται σε τεχνητή γονιμοποίηση και γεννάει με καισαρική. «Το κόστος, που περιελάμβανε την αμοιβή του γιατρού, της κλινικής, τα φάρμακα και τα ταξίδια στην Αθήνα ανήλθε περίπου σε 10.000 ευρώ».

«Τώρα που έχω το δικό σου, προσέχω περισσότερο», έλεγε η Μαρίνα, της οποίας η ζωή για εννέα μήνες άλλαξε άρδην. Αποσύρθηκε από τη δουλειά της, «κάτι που σχεδίαζα ούτως ή άλλως» και περιόρισε πολλές δραστηριότητές της. «Στα παιδιά μου, ηλικίας πέντε, οκτώ, έντεκα και δώδεκα χρόνων, είπαμε την αλήθεια: ότι η μαμά έχει στην κοιλίτσα το μωρό της θείας», υπογραμμίζει η Μαρίνα, «και τα παιδιά έδειχναν κατανόηση κάθε φορά που με έβλεπαν καταπονημένη, γιατί αγαπούν πολύ την αδελφή μου».

Η εξέλιξη της επιστήμης έδωσε στη Χριστίνα μια δυνατότητα που πριν από είκοσι χρόνια δεν θα είχε, ωστόσο, χωρίς την «ενεργοποίηση» των ανακλαστικών της παντοδύναμης ελληνικής οικογένειας, αυτή η δυνατότητα θα έμενε μάλλον αναξιοποίητη. Η γιαγιά της οικογένειας μαγείρευε για όλους, η τρίτη αδελφή είχε αναλάβει τα τέσσερα παιδιά της εγκύου, οι άνδρες τακτοποιούσαν τα γραφειοκρατικά. «Τον τελευταίο μήνα η αδελφή μου έπρεπε να μείνει κλινήρης στο νοσοκομείο, για να αποτρέψουμε το ενδεχόμενο το παιδί να γεννηθεί πρόωρο. Κάθε Κυριακή παίρναμε φαγητό και τρώγαμε οι τρεις αδελφές μαζί εκεί». Είναι η αρμονική σχέση όλων των μελών της οικογένειας που δίνει δύναμη στη Χριστίνα για την ανατροφή του παιδιού. «Ανά δύο μέρες λείπω συνολικά 12 ώρες από το σπίτι εξαιτίας της αιμοκάθαρσης που κάνω σε νοσοκομείο 40 χιλιόμετρα μακριά», λέει, ενώ «χωρίς την αμέριστη συμπαράσταση του άνδρα μου και της πεθεράς μου δεν θα ήμουν ικανή να αναλάβω κατ’ αποκλειστικότητα την κόρη μου».

«Αν έχετε συμπαραστάτρια μια γυναίκα εμπιστοσύνης, που θα κυοφορήσει το έμβρυο με αγάπη και ανιδιοτέλεια,τολμήστε το», συστήνει η ίδια σε γυναίκες που βρίσκονται ενώπιον του διλήμματος.

Από την Ουκρανία ώς την Ινδία

Υγιείς νεαρές Ουκρανές, 20 έως 28 ετών, με «καθαρό» ιατρικό ιστορικό, προσφέρονται ως παρένθετες μητέρες στο Κίεβο. «Θα σας προτείνουμε δύο με τρεις κοπέλες, που ήδη έχουν γεννήσει άπαξ φυσιολογικά και δεν έχουν ποτέ κάνει άμβλωση», απαντάει σε ενδιαφερόμενους γονείς εκπρόσωπος κλινικής, που εξειδικεύεται στον κλάδο και δραστηριοποιείται σε Ουκρανία, Ινδία και Ταϊλάνδη. Οπως διευκρινίζεται και στην ιστοσελίδα, που δίνει πληροφορίες σε αγγλικά, ισπανικά, ιταλικά, ρωσικά, εβραϊκά και ελληνικά, το εν λόγω κέντρο δίνει τη δυνατότητα επιλογής παρένθετης μητέρας, ωαρίων από δότριες, αλλά και επιλογής φύλου του παιδιού. Το ζευγάρι στέλνει αρχικά όλες τις απαιτούμενες εξετάσεις σκαναρισμένες, όπως και υπογεγραμμένα τα έγγραφα για τη συμφωνία μεταξύ των δύο μελών, κοινωνικών γονέων και παρένθετης γυναίκας. Στη συνέχεια, ταξιδεύει στην Ουκρανία, όπου, αν είναι εφικτό, γίνεται η λήψη του γενετικού υλικού. Η πληρωμή για την όλη διαδικασία, που είναι απολύτως νόμιμη στην Ουκρανία, γίνεται σε δόσεις, παράλληλα με την εξέλιξη της εγκυμοσύνης και φτάνει τα 25.500 ευρώ.

Εκτός Ευρώπης, οι νέες αναπαραγωγικές τεχνικές είναι ιδιαίτερα διαδεδομένες, με τις ΗΠΑ και την Ινδία να έχουν στήσει μια κερδοφόρο «βιομηχανία», προσελκύοντας άτεκνα ζευγάρια απ’ όλο τον κόσμο. Στον χάρτη του «αναπαραγωγικού τουρισμού» έχουν προστεθεί εσχάτως η Γεωργία και το Μπανγκλαντές. Η τάση, μάλιστα, είναι τόσο έντονη, που οι γερμανικές αρχές έχουν αρχίσει να εγείρουν εμπόδια στη χορήγηση υπηκοότητας σε παιδιά γεννημένα στην Ινδία.

Δεν είναι ορατοί οι σύνδεσμοι (links). Εγγραφή ή Είσοδος
 

[Argirios Argiriou]

Καθημερινή,
13/04/2014.

«Και οι δύο μας αγαπάμε τον γιο μου, αν όχι εξίσου πολύ, πάντως πάρα πολύ»
της ΜΑΡΙΛΗΣ ΜΑΡΓΩΜΕΝΟΥ

Κάποιες περιπτώσεις καταλήγουν στις εφημερίδες, όπως εκείνη της γυναίκας από την Κόρινθο, που στα 52 της αποφάσισε να βοηθήσει την κόρη της να αποκτήσει παιδί και τελικά, με την έγκριση του δικαστηρίου, έμεινε ξανά έγκυος. Κάποιες άλλες περιπτώσεις δημοσιεύονται χωρίς ονόματα. Οπως εκείνη της γυναίκας από την Κρήτη, που κατόπιν πολλής σκέψης, τον Ιανουάριο του 2008 αποφάσισε να βοηθήσει την αδελφή της να γίνει μητέρα και γέννησε δύο κοριτσάκια –δηλαδή τα ανιψάκια της– στη Μαιευτική Κλινική του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου στο Ηράκλειο.

Αλλά οι πιο πολλές περιπτώσεις μένουν πίσω από τις κλειστές πόρτες των ιατρικών δωματίων. «Στην Ελλάδα ζούμε», λέει ο γιατρός ενός από τα κέντρα που αναλαμβάνουν να βοηθήσουν γυναίκες να αποκτήσουν παιδιά με τη μέθοδο της παρένθετης μητέρας. «Από τις γυναίκες που έρχονται σε μας σχεδόν καμία δεν το λέει σε κανένα πέρα από τη μάνα και τον πατέρα της».

Για κάθε μία από αυτές τις γυναίκες το να μείνει έγκυος ήταν για πολύ καιρό η μόνη της ευχή. «Ινομυώματα» ή «συγγενής απουσία μήτρας» ή «πολλαπλές αποβολές». Με το που ξεκινάς αυτό το ρεπορτάζ, οι άνθρωποι σου μιλούν για παθήσεις που δεν έχεις ξανακούσει. Αυτές, δηλαδή, που απαγορεύουν σε μια γυναίκα να κάνει παιδιά. Και που τη στρέφουν στην πύλη των κέντρων εξωσωματικής γονιμοποίησης, για να καταφέρει να μείνει έγκυος. Ή, αν μιλάμε για την τάση των τελευταίων ετών, για να βρει μια άλλη γυναίκα που θα φέρει το δικό της παιδί στον κόσμο: μια παρένθετη μητέρα.

«Πολλοί τα μπερδεύουν», λέει ο γιατρός, «και θεωρούν πως η εξωσωματική και η μέθοδος της παρένθετης μητέρας είναι δύο διαφορετικές πρακτικές. Ενώ στην πραγματικότητα, η δεύτερη είναι μία ακόμη εφαρμογή της πρώτης». Με τη διαφορά πως, αν δεν υπάρξει νομική εμπλοκή, είναι πολύ πιο ανώδυνη για τη γυναίκα που θέλει να γίνει μητέρα.

«Δεν μπορεί κανείς να καταλάβει τι θα πει εξωσωματική. Πόσο μεγάλο βασανιστήριο είναι για το σώμα, πόσο ακυρωμένη νιώθεις κάθε φορά που δεν πετυχαίνει». Η Α.Κ. στα 46 της χρόνια πλέον, έχει περάσει το στάδιο της εξωσωματικής «τόσες φορές που δεν θυμάμαι πόσες». Από τα 40 της που αποφάσισε πως θέλει να ζήσει τη μητρότητα, εκείνη και ο άνδρας της λένε πως «πρακτικά, ζούμε για τη μέρα που θα μας πουν «θα κάνετε παιδί». Και κάθε φορά που η προσπάθεια αποτυγχάνει ή όταν αναγκάζεσαι να σταματήσεις να προσπαθείς για ένα διάστημα για να ηρεμήσει το σώμα σου, είναι σαν να σου αναβάλλουν τη συνέχεια της ζωής σου».

Παλαιά μέθοδος

Κάπου εκεί, η παρένθετη μητέρα δίνει τη λύση: αναλαμβάνει αυτό που δεν μπορεί να κάνει η βιολογική μάνα του παιδιού: να μεγαλώσει το έμβρυο στη μήτρα της. Με τα ωάρια της βιολογικής μητέρας και το σπέρμα του πατέρα, γίνεται η ένωση στην εξωσωματική και τα έμβρυα τοποθετούνται σε μια τρίτη γυναίκα, που μπορεί να φέρει εις πέρας την εγκυμοσύνη. Ή, τουλάχιστον, έτσι είναι το αρχικό σχέδιο. Γιατί η πραγματικότητα πολλές φορές εκπλήσσει.

Ο Τ.Δ. είναι δικηγόρος κι έχει δει πώς λειτουργεί το σύστημα από κοντά. «Προσωπικά προσπάθησα να ασχοληθώ με τέτοια θέματα, αλλά έχει πολλές ερμηνείες ο νόμος», λέει. «Το δύσκολο σημείο συνήθως είναι η γυναίκα που κυοφορεί. Δεν μπορείς να παρακολουθείς τι κάνει ούτε να έχεις έλεγχο στην εγκυμοσύνη της. Κι αν κάτι πάει λάθος, βρίσκεται το αγέννητο παιδί στη μέση».

Ο γιατρός, βέβαια, λέει πως η μέθοδος μπορεί νομικά να έχει ακόμα προβλήματα, αλλά από επιστημονικής απόψεως δεν θεωρείται καινούργια. Οσο περνάει ο καιρός, όλο και περισσότερες γυναίκες ακολουθούν αυτή την οδό για να γίνουν μητέρες. «Εμείς αυτή τη στιγμή έχουμε πέντε περιπτώσεις. Δύο επιτυχημένες, μία σε εξέλιξη και άλλες δύο σε πρώιμη φάση», λέει. Μου εξηγεί πως η ιατρική ομάδα δεν ανακατεύεται στις διαδικασίες. «Το ζευγάρι βρίσκει την παρένθετη μάνα και το δικαστήριο δίνει την έγκρισή του. Εμείς αναλαμβάνουμε το καθαρά ιατρικό μέρος. Αλλά πολύ συχνά έχουμε να κάνουμε με γυναίκες που έχουν ήδη ταλαιπωρηθεί από τις εξωσωματικές».

Μία απ’ αυτές, και η Ε.Σ. «Μια διαρκής απογοήτευση» – έτσι περιγράφει το να προσπαθείς μάταια να μείνεις έγκυος. «Σαν να προχωράς στο κενό». Τέσσερις φορές η Ε.Σ. κατάφερε να μείνει έγκυος. «Κάθε φορά έχανα το παιδί. Κάθε φορά η πίκρα ήταν σαν την πρώτη φορά».

Μιλάμε στο τηλέφωνο και η χροιά της φωνής της αλλάζει όταν τη ρωτάω για τη Δ., την κοπέλα που τελικά γέννησε τον γιο της. «Είναι η καλύτερή μου φίλη», λέει. Χάρη σ’ αυτήν, σήμερα η Ε.Σ. έχει ένα γιο τριών ετών. Τη ρωτάω πόσο εύκολο είναι να πάρεις από μια άλλη γυναίκα το παιδί που μόλις γέννησε. «Εγώ και η Δ. είπαμε πως ποτέ δεν θα αφήσουμε την κατάσταση μεταξύ μας να μπερδευτεί», απαντάει η γυναίκα. «Οχι μόνο γιατί είμαστε φίλες. Αλλά κυρίως γιατί και οι δυο μας αγαπάμε τον γιο μου, αν όχι εξίσου πολύ, πάντως πάρα μα πάρα πολύ».

Δεν είναι ορατοί οι σύνδεσμοι (links). Εγγραφή ή Είσοδος