Σχολιασμός μιας καινούριας ταινίας από τον Γιαννιώτη Παθολόγο, Γιώργο Παππά. Το ανέβασε σήμερα στον τοίχο του στο facebook και το αναδημοσιεύω εδώ μετά από άδειά του:Ιατρική/ κινηματογραφική ανάρτηση, με αφορμή την πρόσφατη βιογραφική ταινία για τον Ignaz Semmelweis, έναν από τους πλέον παραγνωρισμένους ήρωες του πολέμου εναντίον των λοιμώξεων, αλλά και “the saddest figure in the history of modern medicine”, όπως έγραψε ο Schenectady το 1930. Πατέρας της αντισηψίας αλλά νεκρός σε άσυλο στα 47 του, σχεδόν ξεχασμένος.
O
Semmelweis άσκησε την ιατρική στα μέσα του 19ου αιώνα, στην τότε Αυστροουγγαρία. Ούγγρος σε μαιευτική κλινική φημισμένου νοσοκομείου της Βιέννης, σε μια εποχή που ο επιλόχειος πυρετός οδηγούσε σε θάνατο μεγάλο αριθμό λεχωίδων και των νεογνών τους. Ειδικά στην πρώτη κλινική στην οποία ήταν βοηθός ο Semmelweis, πάνω από 10% των γυναικών πέθαιναν μετά την γέννα. Είμαστε λίγα χρόνια πριν την επανάσταση που θα φέρουν ο Παστέρ και ο Κοχ, η έννοια των μικροβίων και της μετάδοσής τους δεν υπάρχει ακόμη, και οι θάνατοι αποδίδονταν (ειδικά στην ηπειρωτική Ευρώπη- οι Βρετανοί το είχαν σκεφτεί καλύτερα) σε υπερφυσικές. πλανητικές, ατμοσφαιρικές αιτιολογίες: ένας θεραπευτικός νιχιλισμός επικρατούσε (ο όρος δανεικός από τους Braut & Zatta).
Ο Semmelweis ήταν νεαρός, ενθουσιώδης, και αγαπούσε τους ασθενείς του περισσότερο κι από την ίδια την επιστήμη. Αναζήτησε τον λόγο που η δεύτερη κλινική δεν είχε τέτοια θνησιμότητα, πειραματίστηκε χωρίς αποτέλεσμα, μέχρι που ο θάνατος ενός φίλου και συναδέλφου του άνοιξε ένα παράθυρο: ο συνάδελφος είχε τραυματιστεί επιφανειακά από ένα εργαλείο νεκροτομής (που είχε χρησιμοποιηθεί σε νεκροτομή θύματος επιλόχειου πυρετού) και κατέληξε με σηπτική εικόνα παρόμοια με αυτή των λεχωίδων. Ο Semmelweis εντόπισε την μετάδοση: κάτι από το νεκρό σώμα μετέδιδε τη νόσο, μέσω μολυσμένων εργαλείων ή των χεριών των ίδιων των γιατρών που με ανεπαρκή αντισηψία πήγαιναν και εξέταζαν μετά ασθενείς- την δεύτερη κλινική την έτρεχαν μαίες, που δεν έκαναν νεκροτομές. O Semmelweis εφάρμοσε την αντισηψία των χεριών με χλωρίνη και είδε μέσα σε μικρό χρονικό διάστημα την θνησιμότητα να υποχωρεί δραματικά. Η μετάδοση του άγνωστου αιτίου είχε σταματήσει. Η αντισηψία είχε εφαρμοστεί αποτελεσματικά και μαζικά για πρώτη φορά, αλλά για λίγο. Υπήρξαν αντιζηλίες, ειδικά από το αφεντικό του. Υπήρξαν και άνθρωποι που τον υποστήριξαν, αλλά η γνώμη δεν αλλάζει εύκολα σε γνώση. Και υπήρξε και η Ουγγρική εξέγερση του 1848 που δεν βοήθησε, και υπήρξαν και αμέλειες για λόγους οικονομίας ή ανευθυνότητας που πήγαιναν πίσω την εφαρμογή και αποδοχή των σωτήριων μεθόδων του. Υπήρχε και η εύλογη άρνηση της παραδοχής μιας ακούσιας παρελθούσας ενοχής: ήταν τα χέρια των γιατρών που μετέφεραν το αίτιο του θανάτου έως τότε, ακόμη και σε άτομα οικεία τους.
Οι όψιμοι αμφισβητίες του (ναι, υπάρχουν κάτι τύποι που κάνουν ακαδημαϊκή καριέρα στην βάση του "σιγά τι έκανε ο Semmelweis" ! ), του καταλογίζουν ότι έπρεπε να ανακοινώσει σε επιστημονικά περιοδικά τα ευρήματα (ο Semmelweis έγραψε ένα ογκώδες βιβλίο με εξαντλητικά, επαρκέστατα στατιστικά στοιχεία περισσότερο από μια δεκαετία αργότερα), ότι έπρεπε να κάνει περισσότερες μελέτες συγκριτικές (ομάδα με αντισηψία εναντίον ομάδας χωρίς αντισηψία) : αλλά ξεχνούν ότι αυτό θα ήταν ανήθικο, θα καταδίκαζε κάποιες σε θάνατο. Όμως οι παρατηρήσεις του επικοινωνήθηκαν άμεσα παντού από φίλους και συνεργάτες, άνοιξαν τα μάτια πολλών. Ο ίδιος μετά την καταστολή της Ουγγρικής εξέγερσης γύρισε στην τότε Πέστη, εφάρμοσε τις αρχές του με επιτυχία σε εκεί νοσοκομείο, έσωσε ακόμη περισσότερες ζωές σε δυσχερέστερες μάλιστα συνθήκες μακριά από την λάμψη της Βιέννης. Υπό ασαφείς συνθήκες (ψύχωση; νευρικος κλονισμός; ) επέστρεψε στην Βιέννη στα 47 του, αλλά ως έγκλειστος σε άσυλο, όπου και πέθανε μετά από λίγες μέρες, από σηψαιμία εξαιτίας κάποιων επιμολυσμένων τραυμάτων. Λίγο αργότερα, ο Παστέρ θα εξηγούσε τι ήταν αυτό που προκαλούσε και μετέδιδε λοιμώξεις και ο Λίστερ θα δομούσε το αλφαβητάριο της αντισηψίας. Ο Semmelweis θα παρέμενε μια λησμονημένη ιστορία- είναι ακόμη και τώρα περιορισμένα τα άρθρα που τον μνημονεύουν. Αγάλματα φτιάχτηκαν, ένα πανεπιστήμιο έχει το όνομά του, ναι. Αλλά δυσανάλογα μικρή η ανάμνηση.
Ο κινηματογράφος πάντως έκανε το καθήκον του: το 1938, ένας νιόφερτος στην Αμερική σκηνοθέτης, ο Fred Zinnemann, έκανε μια ταινία μικρού μήκους, το That Mothers Might Live, για την ζωή και την προσφορά του Semmelweis. Κέρδισε το Όσκαρ μικρού μήκους, και ξεκίνησε μια μεγάλη καριέρα που περιλάμβανε και το Όσο Υπάρχουν Άνθρωποι και το Τραίνο θα Σφυρίξει Τρεις Φορές. Υπήρξαν κι άλλες βιογραφίες (μία από τον Andre de Toth πριν μεταναστεύσει κι αυτός στις ΗΠΑ), υπάρχει και μια πρόσφατη θεατρική παράσταση με τον Mark Rylance ως Dr Semmelweis στο Λονδίνο (αλλά δεν διάβασα ωραία πράγματα γι’ αυτήν), και φτάνουμε στο 2023, σε μια ακόμη ταινία για τον Semmelweis, από την πατρίδα του, την Ουγγαρία: Μια παθιασμένη βιογραφία που παίρνει ελευθερίες με τα πραγματικά γεγονότα αλλά κρατάει την ουσία, αφηγείται ως αστυνομικό μυστήριο την αναζήτηση του αιτίου του επιλόχειου πυρετού (δεν είναι κάθε διάγνωση άλλωστε κάτι τέτοιο; ), αλλά συγχρόνως καδράρει τον Semmelweis ως έναν μαρτυρικό άνθρωπο (εξ ου και το παράστημα του πρωταγωνιστή Miklos Vecsei φέρνει προς τον Ιησού περισσότερο- αλλά αν υπάρχουν άνθρωποι που δικαιούνται τον χαρακτηρισμό του μεσσιανικού, ο Semmelweis ήταν ένας από αυτούς). Έχει η ταινία και τις συγκρούσεις με κατεστημένα και παρωχημένες αντιλήψεις, έχει και τις ενοχές των μιασματικών χεριών, έχει το πάθος του ανθρώπου που αγωνίστηκε για τους ασθενείς του. Ε, βάζει και ένα ερωτικό ενδιαφέρον με την εισαγωγή ενός φανταστικού προσώπου, της νοσηλεύτριας- βοηθού, αλλά συμβάλλει στο να τρέχει η αφήγηση καλύτερα. Ναι, έχει συμβάσεις και στρογγυλέματα, αλλά έχει πολλές αρετές. Η κυριότερη αρετή: την ταινία σκηνοθετεί ο Lajos Koltai- διευθυντής φωτογραφίας από τον Μεφίστο του συμπατριώτη του Szabo (και όλα τα επόμενα σπουδαία τους) μέχρι την Μαλένα του Τορνατόρε, σκηνοθέτης για τον Ένας Άνθρωπος Χωρίς Πεπρωμένο του νομπελίστα συμπατριώτη του Ίμρε Κέρτες και για το ατμοσφαιρικό δράμα μνήμης του Evening (Στρηπ και κόρη, Ρεντγκρέηβ και κόρη, Κλόουζ). Ο Koltai στήνει σκηνές σαν πίνακες ζωγραφικής με ιατρικά θέματα του 19ου αιώνα, παίζει με το φως και τα σκοτάδια του ήρωά του, τιμά τον Semmelweis. Η ταινία αποφασίζει να τελειώσει εκεί που ο Semmelweis φεύγει για την Ουγγαρία. Θέλει να πει μια ιστορία νίκης. Απλά αυτή τη νίκη την γιόρτασε η ανθρωπότητα αργότερα, όχι ο εμπνευστής της.
Υ.Γ.: η ταινία είναι η επίσημη υποβολή της Ουγγαρίας για το φετινό ξενόγλωσσο Όσκαρ- μακάρι να προχωρήσει. Δεν γνωρίζω αν προβλέπεται η προβολή της στην Ελλάδα, ίσως πρέπει να ψάξουμε να προβληθεί σε ιατρικά συνέδρια τουλάχιστον- αν και μπορεί να βοηθήσει και ένα ευρύτερο κοινό να κατανοήσει τον τρόπο με τον οποίο προχωρά η επιστήμη και κάποιες ηθικές παραμέτρους της ιατρικής. Είδα την ταινία ΚΑΙ επειδή έχω την κακιά συνήθεια/ εμμονή να (αναζητώ και να) βλέπω τις ταινίες που κάθε χώρα υποβάλλει κάθε χρόνο για το ξενόγλωσσο Όσκαρ (ανίατη περίπτωση, ναι, ατέλειωτες ανοησίες κοστίζει αυτό- φέτος αγάπησα και την τρυφερή Ισλανδία αλλά εκνευρίστηκα με το μισανθρωπικό φολκλόρ της Αυστρίας και το πήρα-πολλά-ναρκωτικά-και-παριστάνω-πως-κάνω-επανάσταση Kneecap της Ιρλανδίας. Αλλά θα κερδίσει η Γερμανία).
Το trailer: Δεν είναι ορατοί οι σύνδεσμοι (links).
Εγγραφή ή
Είσοδος
Θέμα: Κινηματογράφος. (Αναγνώστηκε 96494 φορές)
17 Φεβρουαρίου 2017, 19:51:06