Είναι τα ‘αντιανοϊκά’ cost effective? – PART I: ΔιάγνωσηΒασική επισήμανση: είναι –κατά τη γνώμη μου- απαράδεκτο που δεν προβλέπεται άσκηση των γενικών γιατρών στη Νευρολογία και πρέπει να αποτελεί αντικείμενο διεκδίκησης από όλους μαςΈχει ο ασθενής άνοια;Όλοι μας έχουμε την εμπειρία του ασθενούς που μας επισκέπτεται μόνος του στο ιατρείο λέγοντας ‘γιατρέ, ξεχνάω…’. Οι περισσότεροι από αυτούς θα αποδειχτεί ότι δεν έχουν άνοια (ακόμα και αν στο βιβλιάριό τους είναι γραμμένα αντιανοϊκά εδώ και 5 χρόνια, που είναι ένας λόγος παραπάνω για να πούμε ότι δεν πάσχουν από άνοια). Η διάκριση της άνοιας από την
κατάθλιψη, ιδίως στις μεγαλύτερες ηλικίες δεν είναι εύκολη υπόθεση.
Αντίθετα, ο ασθενής που θα έρθει συνοδευόμενος από τους συγγενείς του χωρίς να παραδέχεται το πρόβλημα και αλλάζοντας θέμα συζήτησης είναι καλός υποψήφιος για την τελική διάγνωση. Το να δώσουμε σε έναν καταθλιπτικό με
διαταραχές συγκέντρωσης και προσοχής ένα ‘φάρμακο για τη μνήμη’ –που μπορεί και να έχει αποτέλεσμα ως placebo- εκτός των άλλων, σαφώς δεν είναι cost effective, αφού τα αντικαταθλιπτικά είναι φθηνότερα.
Έχει ο ανοϊκός ασθενής άνοια τ. Alzheimer;Για να μιλήσουμε για cost effectiveness πρέπει απαραίτητα να εξασφαλιστεί ότι
μόνον οι ασθενείς που πάσχουν από άνοια τύπου Alzheimer παίρνουν την αγωγή. Προσέξτε ότι δεν μιλάμε για ‘νόσο Alzheimer’ –που είναι νευροπαθολογική διάγνωση, δηλ. post-mortem- αλλά για άνοια ‘τύπου Alzheimer’. Αυτό σημαίνει ότι, ιδίως τα αρχικά συμπτώματα, μπορεί να τα βρει κανείς και σε άλλες καταστάσεις γνωστικής έκπτωσης. Υπενθύμιση: άνοια αγγειακού τύπου, μετωποκροταφική άνοια (περιλαμβάνει πολλές υποκατηγορίες), άνοια με σωμάτια Lewy, οι πιο συχνές (και οπωσδήποτε πολύ πιο συχνές από ό,τι πιστεύαμε πριν μερικά χρόνια). Αν βάλουμε και άλλες υποφλοιώδεις άνοιες (Parkinson και Parkinson Plus σύνδρομα) η λίστα γίνεται πιο περίπλοκη. Τα γνωστά φάρμακα όμως
έχουν ένδειξη, με μία εξαίρεση,
μόνο για την άνοια τ. Alzheimer (αν και έχουν δοκιμαστεί και σε μερικές από τις άλλες καταστάσεις).
Συγκεκριμένα:
(αλφαβητικά)
Donepezil-Aricept (αναστολέας ACHεστεράσης)
ήπια,
μέτρια και
σοβαρή άνοια τύπου AlzheimerGalantamine-Reminyl (αναστολέας ACHεστεράσης)
ήπια και
μέτρια άνοια τύπου AlzheimerMemantine-Ebixa (αγωνιστής NMDA)
μέτρια και
σοβαρή άνοια τύπου AlzheimerRivastigmine-Exelon (αναστολέας ACHεστεράσης)
ήπια και
μέτρια άνοια τύπου Alzheimer,
ήπια και
μέτρια άνοια σε νόσο ParkinsonΘεωρώ γνωστό σε όλους μας ότι ο προβλεπόμενος απεικονιστικός και μεταβολικός έλεγχος είναι αναγκαία προϋπόθεση για τη διάγνωση. Τελικά, η άνοια τύπου Alzheimer είναι ‘διάγνωση εξ αποκλεισμού’ και προσωρινή. Με τον καιρό μπορεί να προστίθενται συμπτώματα και σημειολογία που μπορεί να την αναθεωρήσουν.
Το άλλο πάλι, αρκετοί (συγγενείς ασθενών αλλά και μερικοί γιατροί) θεωρούν τα αρχικά συμπτώματα της νόσου ως φυσιολογική συνέπεια του γήρατος (‘ε, τι περιμένεις γιατρέ, 70 χρονώ είναι ο παππούς’). Αυτό που παλιά λέγαμε ‘γεροντική άνοια’. Μπορείτε να απαντάτε με το παράδειγμα του Ζολώτα ή του Μητσοτάκη (αν εφημερεύετε, καλύτερα να αποφύγετε το τελευταίο…
)
Τι σταδίου άνοια τ. Alzheimer έχει ο ασθενής και περί Mini Mental State Examination (MMSE)Όπως πολύ σωστά παρατηρεί ο συνάδελφος Αργυρίου, είναι απαραίτητο να γίνεται τόσο στην πρώτη εξέταση όσο και στο follow-up. Είναι πανεύκολο, μικρή εξάσκηση απαιτείται. Ζητήστε από τους ιατρικούς επισκέπτες να σας φέρουν μπλοκ με έντυπα και καταχωρείτε το συμπληρωμένο φύλλο στις σημειώσεις της εξέτασης.
Όμως, προσοχή:
1. Πάντα πρέπει να λαμβάνουμε υπόψη το εκπαιδευτικό και πολιτισμικό υπόβαθρο των εξεταζόμενων. Όχι μόνο για τις αφαιρέσεις και τη γραφή. Π.χ. μια γιαγιά στο χωριό μπορεί να μην ήξερε ποτέ πόσο έχει ο μήνας, γιατί δεν της χρειαζόταν. Και για να αστειευτούμε και λίγο, όταν δεν παίρνω στη Φλώρινα απάντηση στην ερώτηση ‘και σε ποια χώρα’ δεν λογαριάζω τον πόντο (!!!).
2. Σε περιπτώσεις που το ανωτέρω υπόβαθρο είναι πολύ χαμηλό, και δεν βγάζετε άκρη με πολλές ερωτήσεις, δώστε μεγάλη βαρύτητα στο
σχήμα. Το καλό σχήμα δεν σημαίνει απαραίτητα κάτι, αλλά το λάθος σημαίνει πολλά (εφόσον δεν έχει καταρράκτη). Επίσης, κάντε το τεστ με το ρολόι (π.χ. ‘ζωγράφισέ μου ένα ρολόι όπως αυτά που έχουμε στον τοίχο που να δείχνει οκτώ και είκοσι’)
3. Το MMSE είναι πολύ αδρή προτυποποιημένη εξέταση και μερικές φορές χρειάζεται κατά περίπτωση συμπληρώματα. Π.χ. μπορεί να σου ονοματίσει το ρολόι και το μολύβι αμέσως, αν του δείξεις το τηλέφωνο να το πει αμέσως τηλέφωνο, αλλά αν του δείξεις το κινητό να ζορίζεται ή να σου πει ‘κομπιούτερ’ ή ‘τηλεκοντρόλ’. Τα κινητά μπήκαν στη ζωή του πιο πρόσφατα και ακολουθείται κι εδώ ο νόμος του Ribot (τα πρόσφατα χάνονται πρώτα).
4. Συμπληρώστε την εξέταση με άλλες ερωτήσεις (σε τι μοιάζουνε και σε τι διαφέρουνε ένα πουλί και ένα αεροπλάνο ή μια λίμνη και ένα ποτάμι, ποιο δρόμο θα πάρω για να έρθω στο χωριό/σπίτι σου, τι σημαίνει η τάδε παροιμία)
5. Μερικές φορές είναι καλό να σημειώνουμε και τις απαντήσεις, εκτός από το να τσεκάρουμε τα κουτάκια (συνήθως σε καταθλιπτικούς μαζεύονται πολλές απαντήσεις του τύπου ‘δεν ξέρω’, επίσης συνήθως στην Alzheimer οι απαντήσεις στον προσανατολισμό είναι λίγο πιο πριν από τις σωστές, π.χ. αντί για Πέμπτη Τετάρτη, αντί για Νοέμβριο Οκτώβριο κλπ)
Είναι επίσης απαραίτητο να ξέρουμε ότι η γνωστική κατάσταση σε αρκετούς ασθενείς εμφανίζει
διακυμάνσεις. Ένα 11 MMSE σήμερα (‘μέτρια’) μπορεί να γίνει 9 αύριο (‘σοβαρή’) και 10 μεθαύριο.
Η συνέχεια στο επόμενο…