"Απεταξάμην την καισαρική".

[Argirios Argiriou]

ΤΟ ΒΗΜΑ, 21.09.2008

Ολο και περισσότερες υποψήφιες μητέρες επιλέγουν τη φυσιολογική γέννα εκφράζοντας την αντίθεσή τους στη βιομηχανοποίηση της διαδικασίας.
 
ΑΧ. ΧΕΚΙΜΟΓΛΟΥ
 
Επιστροφή στη φύση. Ετσι απαντούν εκατοντάδες μέλλουσες μητέρες που αντιτίθενται στην όλο και διογκούμενη «βιομηχανοποίηση» του τοκετού, με τις ουσιαστικά αναγκαστικές καισαρικές τομές και τα ατέλειωτα τιμολόγια. Αν για χιλιάδες χρόνια, η είδηση της έλευσης του «πελαργού» συνοδευόταν από αστείρευτη χαρά και προσδοκία, στις ημέρες μας, η εγκυμοσύνη συνεπάγεται ένα ατελείωτο αλισβερίσι με γιατρούς, εξετάσεις, κλινικές και άγχη, που μεταφράζεται σε διόλου ευκαταφρόνητες δαπάνες. Και φανταστείτε ότι το παιδί δεν έχει γεννηθεί ακόμη.

* Μονόδρομος η επέμβαση

Κάθε χρόνο στην Ελλάδα έρχονται στον κόσμο περίπου 100.000 νεογνά. Η κυρίαρχη τάση στη νέα γενιά και ιδιαίτερα στο Λεκανοπέδιο είναι να γεννηθεί το παιδί σε κλινική. Ωστόσο, από την πρώτη στιγμή που η σύλληψη γίνει γνωστή, ξεκινά μια ασταμάτητη πίεση προς τους μέλλοντες γονείς για την «εντατικοποίηση της εργασίας» στα ραντεβού με τους γιατρούς. Ακόμη, όπως όλοι μαρτυρούν, το ενδεχόμενο της καισαρικής τομής έχει αποκτήσει χαρακτήρα μονόδρομου.

Μπροστά στην προοπτική της γέννας-φασόν, πολλές γυναίκες αντιδρούν και συνασπίζονται σιγά σιγά υπό τη σκέπη συλλόγων, αλλά και στο Διαδίκτυο. Οργανώσεις «επωάζονται» σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη και επαρχία, ενώ στο Internet, σε ειδικές ιστοσελίδες και φόρα, οι μέλλοντες γονείς εκδηλώνουν την οργή τους με την όλη διαδικασία, που μετατρέπει σε ψυχολογικό και οικονομικό βάρος το πιο όμορφο πράγμα που τους έχει συμβεί. Η απάντησή τους; «Η φυσική επιλογή» - δηλαδή ο φυσιολογικός τοκετός.

«Υπάρχει πια μια βιομηχανία εγκυμοσύνης και τοκετού και οι συνεχείς εξετάσεις έχουν αντίκτυπο και στη γυναίκα και στο μωρό» σημειώνει η κυρία Κατερίνα Τσομπάνογλου, η οποία διανύει τους τελευταίους μήνες της εγκυμοσύνης της. «Υπάρχει μια στάνταρντ διαδικασία κατά την προετοιμασία και τη διάρκεια του τοκετού που θεωρείται δεδομένη από την κλινική και τους ιατρούς και η οποία έχει ως αποτέλεσμα να μειώνονται οι επιλογές της γυναίκας» επισημαίνει.

Σύμφωνα με την κυρία Τσομπάνογλου, «το οικονομικό είναι μεγάλο θέμα, γιατί η αμοιβή των ιατρών ανεβαίνει ανάλογα με το αν το δωμάτιο είναι τρίκλινο, δίκλινο ή μονόκλινο». «Οταν κοιτούσα τις τιμές σε μεγάλη αθηναϊκή κλινική, αν θα γεννούσα σε τρίκλινο ή τετράκλινο δωμάτιο, θα έπρεπε να πληρώσω 2.500 ευρώ για το δωμάτιο και άλλα τόσα για τον γιατρό» αναφέρει και καταλήγει λέγοντας ότι «έχει γίνει πια ταρίφα».

Το άλλο φλέγον ζήτημα, αυτό των γεννήσεων με καισαρική, δεν απασχολεί μόνο την κοινή γνώμη· έχει φθάσει ως τη Βουλή στο παρελθόν. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των ειδικών, ο «πελαργός» συνεπάγεται χειρουργείο για μία στις δύο Ελληνίδες, ενώ το ποσοστό εκτοξεύεται ακόμη υψηλότερα στις ιδιωτικές κλινικές. Αν και στο μεγαλύτερο κομμάτι του δυτικού κόσμου η τάση πλέον είναι η «επιστροφή στη φύση», εν τούτοις στη χώρα μας πολλές κλινικές αναπτύσσουν χρηματοπιστωτικά προγράμματα, σε συνεργασία με τράπεζες, που συμπεριλαμβάνουν πλείστες όσες προσφορές. Κανείς δεν θα είχε αντίρρηση σε κάτι τέτοιο - άλλωστε σε καιρούς κρίσης η αγορά έτσι λειτουργεί, ωστόσο όταν μιλάμε για ζωή και όχι LCD οθόνες, τα πράγματα είναι διαφορετικά. «Εκεί θα κατέληγα και εγώ αν ακολουθούσα τον δρόμο που είχα πάρει μέχρι πριν από ενάμιση μήνα» αναφέρει η κυρία Τσομπάνογλου. Το «προβλεπόμενο» πρόγραμμα έχει ως εξής: επίσκεψη στον γιατρό για υπέρηχο κάθε τρεις εβδομάδες, ενώ το τελευταίο δίμηνο της κύησης κάθε δύο εβδομάδες. Ακόμη, το «πακέτο» περιέχει φάρμακα (σε ορισμένες περιπτώσεις), βιταμίνες και γενική αίματος κάθε μήνα, αλλά και προγεννητικό έλεγχο άπαξ. Ολα αυτά μαζί μπορεί να κοστίσουν συνολικά 2.600 ευρώ.

Ωστόσο, οι υψηλές δαπάνες έρχονται όταν ο «πελαργός» ετοιμάζεται για τη μεγάλη έξοδο. Η γέννα σε ιδιωτική κλινική - μαζί με την αμοιβή του ιατρού - μπορεί να στοιχίσει από 5.500 ως 14.000 ευρώ και αν επιλεγεί η «λύση» της καισαρικής στο ποσό προστίθενται άλλα 1.000 ευρώ. «Κερασάκι» στον λογαριασμό είναι άλλα 1.500 ευρώ για την 20ετή φύλαξη βλαστοκυττάρων. Σημειωτέον ότι το δημόσιο νοσοκομείο - που προτιμάται από τους μέλλοντες γονείς σε μεγαλύτερο βαθμό στην επαρχία - είναι σαφώς φθηνότερο, ωστόσο πολλοί μέλλοντες γονείς το αποφεύγουν λόγω των γενικότερων προβλημάτων που αντιμετωπίζει το Εθνικό Σύστημα Υγείας.

«Πρέπει να παλέψεις για να έχεις το παιδί μαζί σου» τονίζει μια μητέρα που πρωτοστατεί σε πρωτοβουλία γονέων από τη Θεσσαλονίκη (η οργάνωσή τους - έχει βαφτιστεί «Mother Power» - βρίσκεται ακόμη στα σπάργανα και προσεχώς θα μετεξελιχθεί σε σύλλογο). «Καλλιεργείται από τους γιατρούς ο φόβος ότι πρέπει να τρέμουμε τη γέννα» σημειώνει και προσθέτει ότι «έχει περάσει η πεποίθηση πως οι γυναίκες δεν μπορούν να γεννήσουν». Η αλλαγή των ιατρικών πρακτικών τους προβληματίζει πολύ καθώς, «σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, όταν το ποσοστό των καισαρικών ξεπεράσει το 15%, μπορεί να θεωρηθεί δυνητικά επικίνδυνο».

«Αρχίζει να υπάρχει σιγά σιγά κάποια αντίδραση, μάλλον μικρή, αν κρίνουμε από το υψηλό ποσοστό καισαρικών γεννήσεων» επισημαίνει με πικρία. «Οταν πας στην κλινική, θα κάνεις ό,τι σου πει ο γιατρός, δεν έχεις επιλογές» λέει. Οπως επισημαίνει, υπάρχουν μεγάλα οικονομικά κίνητρα, διότι πίσω από τη γέννα έχει στηθεί μια τεράστια βιομηχανία στην οποία ανακυκλώνονται πολύ μεγάλα ποσά. Στις τάξεις της «δεν συμφέρει σε κανέναν να μιλάει για τον φυσιολογικό τοκετό».

«Στις κλινικές υπάρχει η τάση να επισπεύδουν τον τοκετό και μια δωδεκάωρη γέννα θεωρείται μεγάλη» σημειώνει και προσθέτει: «Η μάνα δεν ξέρει ούτε τα δικαιώματά της ούτε τις παρενέργειες που μπορεί να έχει μια καισαρική». «Οταν άρχισα να τα ψάχνω, κατέληξα στο σπίτι. Κανείς δεν μιλάει για τις φυσικές μεθόδους αντιμετώπισης του πόνου» τονίζει.

* «Αντιμετωπίζουν τη γέννα ως κρίση»

Στην Ολλανδία το 30% των πρωτότοκων γυναικών και το 60% των δευτερότοκων γεννούν στο σπίτι διότι το κράτος αποδέχεται τη φυσική επιλογή και στέλνει μια μαία. «Εδώ οι ασφαλιστικές εταιρείες δεν ξέρουν καν τι είναι, ενώ πολλοί γιατροί δεν έχουν παρακολουθήσει φυσικό τοκετό και μαθαίνουν να αντιμετωπίζουν τη γέννα ως κρίση» αναφέρει. «Υπάρχει θυμός γιατί στερούν από τις γυναίκες τη σημαντικότερη εμπειρία της ζωής» λέει και προσθέτει: «Οταν ήμουν έγκυος, ρώτησα σε μια κλινική για φυσικό τοκετό και όλοι με συνέδεαν με το λογιστήριο».

Στην Αθήνα εδώ και 11 χρόνια λειτουργεί ο σύλλογος «Ευτοκία», που έχει στόχο «την προαγωγή του φυσικού τοκετού» και δημιουργήθηκε από μητέρες, μαίες, γιατρούς και ψυχολόγους. Ο σύλλογος δεν καταδικάζει την καισαρική αυτή καθαυτή αλλά την «καισαρική για ευκολία». «Προάγουμε τον φυσικό τοκετό και θέλουμε η γυναίκα να βρει τη δύναμη για να γεννήσει» σημειώνει εκπρόσωπος του συλλόγου. Στην Ελλάδα «η γέννα εξαρτάται όλο και περισσότερο από την τεχνολογία, το υπέροχο ένστικτο της μητρότητας όλο και συμπιέζεται» αναφέρει ο σύλλογος στην ιστοσελίδα του. «Η γέννα έχει πλέον γίνει ιατρική πράξη και οι γυναίκες υποβάλλονται σε μια σωματική, ψυχολογική και οικονομική δοκιμασία που επηρεάζει όλη την οικογένεια αλλά κυρίως την υγεία και την ανάπτυξη του ίδιου του μωρού» καταλήγει.

[anastasios theodoridis]

ΤΟ ΒΗΜΑ, 21.09.2008

Ολο και περισσότερες υποψήφιες μητέρες επιλέγουν τη φυσιολογική γέννα εκφράζοντας την αντίθεσή τους στη βιομηχανοποίηση της διαδικασίας.

Δεν είναι ορατοί οι σύνδεσμοι (links). Εγγραφή ή Είσοδος

Πάνω από 20.000 επίτοκοι κάθε χρόνο οδηγούνται «αναίτια» στο χειρουργείο

Της Γαληνης Φουρα

Μία «εργολαβία» καισαρικών πλουτίζει ορισμένους μαιευτήρες, αλλά και οδηγεί τουλάχιστον 20.000 επιτόκους κάθε χρόνο στη χώρα μας «αναίτια» στο χειρουργείο. Οι εκτιμήσεις που προκύπτουν από τις επιστημονικές μελέτες αποκαλύπτουν το μέγεθος του προβλήματος, φωτίζοντας και τα ερωτήματα που προκύπτουν. Πρόσφατη έρευνα της Εθνικής Επιτροπής Θηλασμού και του Ινστιτούτου Υγείας του Παιδιού έδειξε ότι το 52,5% των Ελληνίδων γεννάει με καισαρική και μόνο το 26% των αλλοδαπών που ζουν στη χώρα μας, οι περισσότερες των οποίων είναι φτωχές μετανάστριες και άρα δεν έχουν να καταβάλουν το κόστος της καισαρικής. Μάλιστα, το 65,2% των γυναικών που υποβάλλονται σε καισαρική έχει ιδιωτική ασφάλιση…

Τα αποτελέσματα της μελέτης που διεξήγαγε το Tμήμα Αναπτυξιακής και Κοινωνικής Παιδιατρικής του Ινστιτούτου (διευθύντρια η κ. Ιωάννα Αντωνιάδου) συμπίπτουν με τα συμπεράσματα παλαιότερης μελέτης (2005) του καθηγητή του LSE Ηλία Μόσιαλου. Ο καθηγητής και βουλευτής Επικρατείας του ΠΑΣΟΚ υπέβαλε στις 25 Οκτωβρίου σχετική ερώτηση στη Βουλή επισημαίνοντας ότι το ποσοστό των καισαρικών αυξάνεται συνεχώς και φτάνει το 45% των γεννήσεων στην περιοχή του Ηρακλείου και το 50% στην περιοχή της Αθήνας, ενώ βάσει των οδηγιών της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας, δεν θα έπρεπε να ξεπερνάει το 15%. Αυτό σημαίνει ότι στις 100.000 γεννήσεις που καταγράφονται κάθε χρόνο στη χώρα μας, οι καισαρικές δεν θα έπρεπε να είναι άνω των 15.000, ενώ από τις μελέτες προκύπτει ότι είναι περισσότερες από 40.000!

«Το διεθνές ποσοστό των καισαρικών», δήλωσε στην «Κ» ο καθηγητής Παιδιατρικής του Πανεπιστημίου Αθηνών Γεώργιος Χρούσος, «δεν ξεπερνάει το 20%. Στην Αμερική, εάν το ποσοστό αυτό σε ένα μαιευτήριο φτάσει και ξεπεράσει το 25%, αρχίζουν και διερωτώνται τι συμβαίνει. Γίνεται έλεγχος για να διαπιστωθεί ποιος κάνει καισαρικές χωρίς πραγματικές ενδείξεις. Εμείς έχουμε το διπλάσιο ποσοστό».

«Oλες οι μελέτες δείχνουν», επισήμανε στην «Κ» ο κ. Ηλίας Μόσιαλος, «ότι μη ιατρικοί παράγοντες αποδεικνύονται σημαντικότεροι από τους ιατρικούς στην απόφαση να υποβληθεί μια γυναίκα σε καισαρική τομή. Το ποσοστό των καισαρικών, π. χ., μειώνεται σημαντικά τα Σαββατοκύριακα και ο αριθμός των φυσιολογικών τοκετών αυξάνεται. Το ίδιο συμβαίνει και τη νύχτα. Η πιθανότητα να υποβληθεί μια γυναίκα σε καισαρική από τις 12 το βράδυ έως τις 8 το πρωί ελαχιστοποιείται και είναι σαφώς μεγαλύτερη στο πλαίσιο του κανονικού ωραρίου της κλινικής. Αυτό δείχνει ότι η επιλογή δεν γίνεται λόγω έκτακτης ανάγκης, αλλά συνδέεται με τον προγραμματισμό ορισμένων μαιευτήρων. Επίσης, διαπιστώθηκε ότι στα ιδιωτικά μαιευτήρια το 65% των γυναικών με ιδιωτική ασφάλιση υποβλήθηκε σε καισαρική τομή, έναντι 24% των γυναικών που δεν είχαν ιδιωτική ασφάλιση. Οι Ελληνίδες που νοσηλεύονται σε δημόσια νοσοκομεία έχουν σχεδόν τριπλάσια πιθανότητα να υποβληθούν σε καισαρική από τις μετανάστριες, οι οποίες θεωρείται ότι βρίσκονται σε χαμηλότερη κοινωνικο-οικονομική θέση. Το ποσοστό των καισαρικών τομών μεταξύ των Ελληνίδων ήταν 52,5% έναντι 26% στις γυναίκες άλλων εθνοτήτων». Στην ερώτησή του ο καθηγητής υπογραμμίζει ότι το κόστος της καισαρικής είναι πολλαπλάσιο από το κόστος του φυσιολογικού τοκετού και επιβαρύνει το Εθνικό Σύστημα Υγείας και τον προϋπολογισμό των νοικοκυριών, ιδιαίτερα στη σημερινή δύσκολη οικονομική συγκυρία. «Εκτός από αυτό», διευκρινίζει, «η συγκεκριμένη πρακτική επηρεάζει σημαντικά την πιθανή έκβαση της υγείας τόσο της μητέρας όσο και του νεογνού. Αυξάνει τη διάρκεια παραμονής στο νοσοκομείο μετά τον τοκετό, τον κίνδυνο αιμορραγίας, λοιμώξεων και επιπλοκών από την αναισθησία, ενώ δυσχεραίνει τη διαδικασία του θηλασμού. Είναι φανερό ότι επιβάλλεται συστηματική καταγραφή των καισαρικών τομών ανά θεραπευτήριο και γιατρό ώστε να διαπιστωθεί πού ακριβώς εντοπίζεται το πρόβλημα και να ληφθούν τα αναγκαία μέτρα».

Διπλάσιο ποσοστό σε σχέση με άλλες χώρες

«Είναι προφανές ότι κάνουμε πιο πολλές καισαρικές από όσες πρέπει», τονίζει στην «Κ» ο καθηγητής Παιδιατρικής του Πανεπιστημίου Αθηνών Γεώργιος Χρούσος. «Η μελέτη που έγινε από το Ινστιτούτο Υγείας του παιδιού έδειξε ότι στο πανελλαδικό δείγμα, το 41,5% των γυναικών –Ελληνίδων και αλλοδαπών– γεννάει με καισαρική. Αυτό σημαίνει ότι η Ελλάδα έχει διπλάσιο αριθμό καισαρικών από το σύνηθες σε άλλες χώρες. Είναι αλήθεια ότι για λόγους εξελικτικούς, λόγω του ότι μεγάλωσε ο εγκέφαλος και το κεφάλι του ανθρώπου, κάποιες έχουν πρόβλημα να γεννήσουν. Παλαιότερα, είχαμε πολλές περιπτώσεις παιδιών με εγκεφαλική παράλυση. Στην προσπάθεια να γεννηθούν φυσιολογικά, γίνονταν ζημιές στον εγκέφαλο και στα νεύρα και είχαν μετά προβλήματα τα παιδιά. Δεν θέλουμε να έχουμε τέτοια προβλήματα, που έτσι και αλλιώς δεν υφίστανται σήμερα λόγω των καισαρικών τομών. Oμως, δεν είναι δυνατόν σχεδόν οι μισές γυναίκες να γεννούν με καισαρική και σε ορισμένα μαιευτήρια το ποσοστό αυτό να φτάνει το 70%».

Ο καθηγητής επισημαίνει ότι πολλές γυναίκες φοβούνται τον πόνο του τοκετού. «Oλες οι μελέτες δείχνουν», επισημαίνει, «ότι και αυτό είναι θέμα προετοιμασίας και εκπαίδευσης. Παλιά, η προετοιμασία ήταν δουλειά των γιαγιάδων. Τώρα έχει αλλάξει η ζωή και οι νέες μητέρες βρίσκονται χωρίς καθοδήγηση. Οι Eλληνίδες μαίες είναι πολύ καλά εκπαιδευμένες για να αναλάβουν αυτόν τον ρόλο».

[Δ. Κουναλάκης]

Παρόλο που τα στατιστικά αυτά είναι αληθή, δεν είναι σε αρκετό βάθος για να περιγράψουν την πραγματικότητα.
Το σίγουρο είναι ότι η καισαρική σημαίνει απασχόληση του γυναικολόγου για 1 ώρα και ο φυσιολογικός τοκετός για 4-8 ώρες.
Το επίσης σίγουρο είναι ότι οι νέοι μαιευτήρες δεν ξέρουν να κάνουν φυσιολογικό τοκετό. Το γιατί έγινε αυτό έχει άμεσα σχέση με τον τρόπο γέννεσης και λειτουργίας του ΕΣΥ.
Η έννοιας της "πολύτιμης" κύησης έχει προστεθεί επίσης σαν λόγος καισαρικής.....αν σκεφτεί κανείς ότι πολλές IVF γίνονται πλέον ακόμη κι αν δεν χρειάζονται...
Από την άλλη, η μέση ελληνίδα τρέφει οπίσθια ακόμη και εργασιακά και αυτό δεν επιτρέπει στην πρώτη κύηση να προετοιμαστεί ο τράχηλος και να κάνει στο τέλος διαστολή, χώρια τα χίλια αντισυσπαστικά, και χίλιες άλλες λεπτομέρειες.
Όμως οι μετανάστες, και κάποιες μειονότητες κατά βάση κάνουν πολλά παιδιά, και αυτό επιτυγχάνεται με τον φυσιολογικό τοκετό με ότι αλλοίωση στα στατιστικά προκαλεί αυτό στις συγκρίσεις.
Οικονομικά ας μην ξεχνάμε ότι ο φυσιολογικός τοκετός δεν καλύπτεται από τα ταμεία, ενώ η καισαρική καλύπτεται.

Τέλος ας μην ξεχνάμε ότι ένας φυσιολογικός τοκετός έχει και αρνητικά, γνωστά και άγνωστα, που κάποιες φορές οδηγούν στην επιλογή της καισαρικής.

Προσωπικά, η μόνη άμεση και βιώσιμη λύση που θα εξορθολόγιζε κάπως τα πράγματα θα ήταν η μη κάλυψη από τα ασφαλιστικά ταμεία των καισαρικων τομών παρά μόνο εάν γίνουν σε δημόσιο νοσοκομείο και κατατίθενται ρητώς οι λόγοι και ο φάκελος νοσηλείας. Αντίθετα, θα έπρεπε να καλύπτεται ο φυσιολογικός τοκετός όπου και εάν γίνει.

[anastasios theodoridis]

Δεν είναι ορατοί οι σύνδεσμοι (links). Εγγραφή ή Είσοδος

[Denominator]

A Cluster-Randomized Trial to Reduce Cesarean Delivery Rates in Quebec

Nils Chaillet, Ph.D., Alexandre Dumont, M.D., Ph.D., Michal Abrahamowicz, Ph.D., Jean-Charles Pasquier, M.D., Ph.D., Francois Audibert, M.D., Patricia Monnier, M.D., Ph.D., Haim A. Abenhaim, M.D., M.P.H., Eric Dubé, M.Sc., Marylène Dugas, Ph.D., Rebecca Burne, M.Sc., and William D. Fraser, M.D. for the QUARISMA Trial Research Group

N Engl J Med 2015; 372:1710-1721April 30, 2015DOI: 10.1056/NEJMoa1407120

Background

In Canada, cesarean delivery rates have increased substantially over the past decade. Effective, safe strategies are needed to reduce these rates.

Methods

We conducted a cluster-randomized, controlled trial of a multifaceted 1.5-year intervention at 32 hospitals in Quebec. The intervention involved audits of indications for cesarean delivery, provision of feedback to health professionals, and implementation of best practices. The primary outcome was the cesarean delivery rate in the 1-year postintervention period.

Results

Among the 184,952 participants, 53,086 women delivered in the year before the intervention and 52,265 women delivered in the year following the intervention. There was a significant but small reduction in the rate of cesarean delivery from the preintervention period to the postintervention period in the intervention group as compared with the control group (change, 22.5% to 21.8% in the intervention group and 23.2% to 23.5% in the control group; odds ratio for incremental change over time, adjusted for hospital and patient characteristics, 0.90; 95% confidence interval [CI], 0.80 to 0.99; P=0.04; adjusted risk difference, −1.8%; 95% CI, −3.8 to −0.2). The cesarean delivery rate was significantly reduced among women with low-risk pregnancies (adjusted risk difference, −1.7%; 95% CI, −3.0 to −0.3; P=0.03) but not among those with high-risk pregnancies (P=0.35; P = 0.03 for interaction). The intervention group also had a reduction in major neonatal morbidity as compared with the control group (adjusted risk difference, −0.7%; 95% CI, −1.3 to −0.1; P=0.03) and a smaller increase in minor neonatal morbidity (adjusted risk difference, −1.7%; 95% CI, −2.6 to −0.9; P<0.001). Changes in minor and major maternal morbidity did not differ significantly between the groups.

Conclusions

Audits of indications for cesarean delivery, feedback for health professionals, and implementation of best practices, as compared with usual care, resulted in a significant but small reduction in the rate of cesarean delivery, without adverse effects on maternal or neonatal outcomes. The benefit was driven by the effect of the intervention in low-risk pregnancies.