Πώς βγαίνουν οι ελληνικοί υπότιτλοι στο Ιντερνετ.

[Argirios Argiriou]

30/05/2015 Καθημερινή.

ΑΙΜΙΛΙΟΣ ΧΑΡΜΠΗΣ.

Την Κυριακή του (δικού μας) Πάσχα όλος ο κόσμος περίμενε τη βραδινή προβολή του πρώτου επεισοδίου του πολυαναμενόμενου 5ου κύκλου του «Game of Thrones». Ωστόσο, όπως έγινε γνωστό ήδη από το πρωί, τα τέσσερα πρώτα επεισόδια διέρρευσαν στο Διαδίκτυο με αποτέλεσμα να επικρατήσει, όπως καταλαβαίνει κανείς, ένας μικρός χαμός. Το απόγευμα της ίδιας ημέρας (θυμίζουμε, ήταν Πάσχα!..) οι ελληνικοί υπότιτλοι ήταν επίσης διαθέσιμοι στο Ιντερνετ, πράγμα το οποίο βέβαια δεν έγινε ως διά μαγείας. «Με τις δημοφιλείς σειρές όπως το “Game of Thrones” μπορεί να ασχοληθούμε 6 - 7 άτομα ή και παραπάνω σε κάθε επεισόδιο οπότε οι υπότιτλοι βγαίνουν πολύ γρήγορα» μας λέει ο Νώντας ή kexag31, από τους επικεφαλής της σημαντικότερης ελληνικής κοινότητας υποτιτλιστών.

Ποιοι είναι λοιπόν οι άνθρωποι πίσω από τις αράδες των υποτίτλων που κυκλοφορούν στο Διαδίκτυο; Γιατί το κάνουν; Κερδίζουν χρήματα από αυτή τους τη δραστηριότητα; «Να ξεκαθαρίσουμε εξαρχής ότι δεν είμαστε επιχείρηση αλλά καθαρά ερασιτέχνες, οι οποίοι κάνουν το χόμπι τους χωρίς κανένα χρηματικό κέρδος. Προσωπικά ξεκίνησα τη μετάφραση πριν από αρκετά χρόνια για να βελτιώσω το αγγλικά μου. Αλλοι ξεκινούν για να βοηθήσουν φίλους και συγγενείς, που θέλουν να δουν ξένες σειρές αλλά δεν ξέρουν καλά αγγλικά, ή για να γεμίσουν τον ελεύθερο χρόνο τους. Στις δικές μας ομάδες συμμετέχουν άτομα από 16 έως περίπου 60 ετών», επισημαίνει ο 42χρονος Νώντας, ο οποίος ασχολείται επαγγελματικά με τα χρηματοοικονομικά.

Δημιουργία

Ο Χρήστος, πιο γνωστός ως Zombarxos (το ευφάνταστο ψευδώνυμο είναι εμπνευσμένο από το εξαιρετικό μετα-αποκαλυπτικό θρίλερ «The Walking Dead»), από την πλευρά του έχει ακόμα πιο... ρομαντικά κίνητρα: «Η βασική μου ανταμοιβή είναι η αίσθηση της δημιουργίας, το γεγονός ότι φτιάχνω κάτι που μένει, το βλέπει ο κόσμος και το εκτιμά». Οσο για το αν θα ασχολούνταν και επαγγελματικά, δοθείσης ευκαιρίας, με τον υποτιτλισμό η απάντηση του Χρήστου –33 ετών και δάσκαλος οδήγησης– είναι αρνητική: «Οι επαγγελματίες έχουν συγκεκριμένα χρονικά περιθώρια και deadlines, τα οποία νομίζω πως θα στερούσαν τη μαγεία της δημιουργίας και της ελευθερίας να ασχολείσαι μόνο με τα πράγματα που σου αρέσουν».

Οπως αναφέρθηκε και παραπάνω, οι υποτιτλιστές χωρίζονται συνήθως σε ομάδες –υπάρχουν και αρκετοί μεμονωμένοι– οι οποίες αναλαμβάνουν τη μετάφραση συγκεκριμένων τηλεοπτικών σειρών ανάλογα με τις ανάγκες, αλλά κυρίως σύμφωνα με τις προτιμήσεις του καθενός – μεταφράζουν δηλαδή τις σειρές που βλέπουν και οι ίδιοι. Κάθε ομάδα συντονίζεται από έναν ή δύο επιμελητές, εκείνους δηλαδή που έχουν την περισσότερη εμπειρία και φροντίζουν ώστε η τελική μορφή των υποτίτλων να είναι η καλύτερη δυνατή. Ο ίδιος ο υποτιτλισμός γίνεται μέσω ειδικών προγραμμάτων με ένα συνδυασμό μετάφρασης των αγγλικών υποτίτλων (για κωφούς) που κυκλοφορούν άμεσα στο Διαδίκτυο και εξ ακοής για την όσο το δυνατόν καλύτερη απόδοση των λεγομένων (ιδιωματισμών κτλ.) στα ελληνικά. Πολύ σημαντικό είναι, τέλος, το κομμάτι του συγχρονισμού προκειμένου οι υπότιτλοι να «πέφτουν» την κατάλληλη στιγμή και να δίνουν στον θεατή αρκετό διάστημα για να τους διαβάσει. Οπως διευκρινίζει ο Νώντας, η όλη διαδικασία μπορεί να πάρει πολλές ώρες ανάλογα πάντα με το είδος της σειράς (οι ιατρικές όπως το «Grey’s Anatomy» θεωρούνται ιδιαίτερα δύσκολες για παράδειγμα) και την εμπειρία του μεταφραστή. Σύμφωνα με όσα αναφέρθηκαν και παραπάνω, πάντως, στις περισσότερες περιπτώσεις η μετάφραση γίνεται από τουλάχιστον 3 - 4 άτομα και έτσι η δουλειά μοιράζεται, με αποτέλεσμα οι υπότιτλοι να «ανεβαίνουν» την ίδια ή το πολύ την επόμενη μέρα της αρχικής κυκλοφορίας.

Εκπαίδευση

Ολα αυτά φαντάζουν αυτονόητα, όμως σε ερασιτεχνικό επίπεδο είναι η κοινότητα εκείνη η οποία κάνει τελικά τη διαφορά. Ο Χρήστος επισημαίνει σχετικά: «Εκτός από τις επιμέλειες, βασική ασχολία των εμπειρότερων από εμάς είναι η εκπαίδευση των νέων υποτιτλιστών. Γι’ αυτόν το σκοπό έχουμε ολόκληρη “νομοθεσία” πάνω στην επιμέλεια του υποτίτλου, ενώ γράφουμε συνεχώς άρθρα για τεχνικά και άλλα ζητήματα, τα οποία μπορεί ελεύθερα να συμβουλευθεί ο καθένας. Γενικά, για ερασιτέχνες, νομίζω πως έχουμε θέσει αρκετά ψηλά τον πήχυ». Εκείνο πάντως που τονίζουν όλα τα μέλη της κοινότητας είναι το παρεΐστικο κλίμα, ακόμα και οι φιλίες που έχουν αναπτύξει μεταξύ τους, μέσω της συνεργασίας για την παραγωγή των υποτίτλων. Οπως μας λένε χαρακτηριστικά, δεν πρέπει να τους φανταζόμαστε σαν μοναχικούς τύπους κλεισμένους σε σκοτεινά δωμάτια –έτσι τους παρουσιάζουν διάφορα μέσα κατά καιρούς– να πληκτρολογούν ακατάπαυστα. Αντίθετα, φαίνεται πως ο υποτιτλισμός, όπως και διάφορες άλλες διαδικτυακές δραστηριότητες, εμπεριέχει πλέον μια δική του ιδιότυπη διάσταση κοινωνικότητας και συλλογικής δημιουργίας.

Το... παράπονο

Βάσει νόμου, οι υποτιτλιστές του Διαδικτύου είναι παράτυποι, αφού το υλικό τους θεωρείται παράγωγο της παράνομα διακινούμενης σειράς· το παραδέχονται και οι ίδιοι άλλωστε. «Νομίζω πως είναι αστείο να μιλάει κανείς για πειρατεία στον εθελοντικό υποτιτλισμό», λέει ο Χρήστος, «στον οποίο δεν υπάρχει καμία αμοιβή/κέρδος, αλλά μάλλον βάζουμε και από την τσέπη μας για να συντηρήσουμε την κοινότητα. Επίσης, αστείο και ενδεικτικό της κατάστασης είναι πως έχουμε δει αρκετές φορές δικούς μας υπότιτλους να παίζουν στα εγχώρια τηλεοπτικά κανάλια. Μια φορά μάλιστα, σε σειρά γνωστού καναλιού, είχαν ξεχάσει να αφαιρέσουν και το όνομα του σάιτ, οπότε εμφανίστηκε κανονικά και αυτό!» συνεχίζει περιγράφοντας πώς διάφορες επί πληρωμή ιστοσελίδες –με δεκάδες διαφημίσεις, membeship, κουμπιά δωρεών κτλ.– οικειοποιούνται επίσης τη δουλειά τους, αλλάζοντας συνήθως τα credits και παρουσιάζοντάς την ως δική τους. «Γενικά ο υποτιτλιστής είναι η “τελευταία τρύπα του ζουρνά” όσον αφορά τα πνευματικά δικαιώματα. Εμείς κάνουμε το χόμπι μας και θα συνεχίσουμε να το κάνουμε όπως μπορούμε καλύτερα. Το παράπονό μας είναι ότι μας βάζουν όλους στο ίδιο τσουβάλι». Ο Νώντας, από την πλευρά του, δίνει και μία ακόμη διάσταση: «Είναι άραγε τυχαίος ο τρόπος με τον οποίο επιλέγεται ποιες σειρές θα προβληθούν και εδώ ή μήπως αποτελεί κοινό μυστικό πως τα ίδια τα κανάλια συμβουλεύονται την κίνηση ιστοσελίδων όπως η δική μας, προκειμένου να δουν τι αρέσει στον κόσμο και να το φέρουν; Θα υπήρχε, ας πούμε, αυτή η σημαντική (και πολυδάπανη) κίνηση της Nova να φέρει το “Game of Thrones” ταυτόχρονα με την Αμερική αν αυτό δεν έκανε θραύση πρώτα στο Διαδίκτυο;».

Απολαυστικές παρεμβάσεις

Αξίζει να επισημανθεί εδώ πως οι διαδικτυακοί υπότιτλοι για τους οποίους μιλάμε δεν έχουν πάντα την κλασική μορφή που έχουμε συνηθίσει από την τηλεόραση και τον κινηματογράφο. Λόγω της απόλυτης ουσιαστικά ελευθερίας που υπάρχει, οι μεταφραστές πολλές φορές προσθέτουν τη δική τους προσωπική «πινελιά», με ενδιαφέροντα αλλά και ξεκαρδιστικά πολλές φορές αποτελέσματα. Αρχικά υπάρχουν οι μίνι επεξηγηματικές σημειώσεις, συνήθως ιστορικού ή επιστημονικού χαρακτήρα, κάτι το οποίο φυσικά σημαίνει επιπλέον έρευνα από την πλευρά τους. Το ίδιο συμβαίνει και όταν γίνονται αναφορές σε κοινωνικές συμβάσεις ή έθιμα με τα οποία το ελληνικό κοινό δεν είναι εξοικειωμένο.

Οι πιο απολαυστικές παρεμβάσεις, ωστόσο, είναι αυτές που περιλαμβάνουν διάφορα σύντομα χιουμοριστικά σχόλια ή κάπως...εναλλακτικούς τρόπους απόδοσης μιας συγκεκριμένης φράσης του πρωταγωνιστή. Ατάκες του  τύπου  «δεν έχω ξαναδεί κάτι τέτοιο. Ούτε με τα νέα μέτρα της τρόικας» (καθώς οι πρωταγωνιστές κοιτάζουν κάτι με τρόμο), «γ.....κε ο Δίας» (μπροστά σε μια σκηνή μακελειού), «μιλάς με γρίφους, γέροντα» (αντί του «δεν καταλαβαίνω τι μου λες») ή πραγματικά επινοήματα σαν το «αυτός δεν μιλάει καθόλου, είναι έτσι από γεννησηMute» περνούν τη διαδικασία της μετάφρασης σε τελείως άλλα επίπεδα.

Πραγματικό πάρτι, τέλος –όχι πάντα με τα καλύτερα αποτελέσματα οφείλουμε να πούμε– γίνεται και με την αντικατάσταση διάφορων περισσότερο ή λιγότερο διάσημων ονομάτων  της  διεθνούς  σκηνής με τα ελληνικά «ανάλογά» τους. Ετσι με ευκολία η Οπρα Γουίνφρεϊ μετονομάζεται σε Ελένη Μενεγάκη, ο Ντέιβιντ Λέτερμαν σε Ανδρέα Μικρούτσικο, η Νταϊάν Ρος σε Μαρία Φαραντούρη (για κάποιο άγνωστο λόγο) και όλοι, μα  όλοι οι τηλεοπτικοί ερευνητές σε Αγγελική Νικολούλη.

Δεν είναι ορατοί οι σύνδεσμοι (links). Εγγραφή ή Είσοδος