Περί «κορυφαίων» ελληνικών πανεπιστημίων.

[Argirios Argiriou]

26/10/2016
Του Γιάννη Τσιβίδη.

Τ​​ην 28η-9-2016, στην ομιλία του στη Βουλή σχετικά με την Παιδεία ο πρωθυπουργός ανέφερε ότι τα ελληνικά πανεπιστήμια βρίσκονται «στο κορυφαίο 5% σε παγκόσμιο επίπεδο». Οπως είπε ο κ. Αλ. Τσίπρας, τέτοιες μετρήσεις είναι βασισμένες σε κριτήρια με πολλά ερωτήματα αλλά, αφού τις δέχτηκε και τις ανέφερε, ας δούμε τι σημαίνει αυτό που είπε. Στον κόσμο υπάρχουν τουλάχιστον 26.000 πανεπιστήμια· άρα μας λέει ότι τα ελληνικά είναι στα πρώτα 1.300. Αυτός ο αριθμός κάνει το επίθετο «κορυφαία» τουλάχιστον ακατάλληλο.

Δυστυχώς, ο ίδιος απλώς αναπαράγει μια γενικότερη εντύπωση για την οποία μεγάλη ευθύνη φέρουν τα ελληνικά ΜΜΕ. Ας δούμε ένα παράδειγμα. Η γνωστή αξιολόγηση QS Rankings του 2016 αναφέρθηκε στον ελληνικό τύπο με τίτλους όπως «Πέντε ελληνικά πανεπιστήμια στα 700 κορυφαία του κόσμου». Τα δημοσιεύματα όμως δεν ανέφεραν ότι σε καλύτερη θέση από το πρώτο ελληνικό (που είναι στη θέση 395) βρίσκονται 180 (εκατόν ογδόντα) ευρωπαϊκά πανεπιστήμια. Και η σειρά των ελληνικών πανεπιστημίων σ’ αυτή την αξιολόγηση δεν συνδέεται με το ότι είμαστε μικρή χώρα· σε καλύτερη θέση απ’ το πρώτο ελληνικό υπάρχουν 57 πανεπιστήμια από 15 χώρες μικρότερες σε πληθυσμό από την Ελλάδα, απ’ όλο τον κόσμο. Ούτε συνδέεται ευθέως με την οικονομία· σε καλύτερη θέση απ’ το πρώτο ελληνικό υπάρχουν 27 πανεπιστήμια από 14 χώρες με μικρότερο ακαθάριστο εθνικό εισόδημα ανά κεφαλή από την Ελλάδα, π.χ., τέσσερα πανεπιστήμια από την Αργεντινή, δύο από τη Χιλή, δύο από την Κολομβία, ένα από την Αίγυπτο, δύο από το Μεξικό, δύο από τη Νότιο Αφρική, κ.λπ. Χωρίς τέτοιες πληροφορίες, τις οποίες έπρεπε να παρέχει ο τύπος όποτε μιλάει για αξιολογήσεις πανεπιστήμιων, στους περισσότερους αναγνώστες –και στον κ. Τσίπρα– μένει μόνο η εντύπωση ότι, γενικώς και αορίστως, τα πανεπιστήμια μας είναι «από τα κορυφαία». Θα ήταν πολύ πιο εποικοδομητικό οι τίτλοι στις εφημερίδες να ήταν του τύπου «Κανένα ελληνικό πανεπιστήμιο στα πρώτα 350», έτσι ώστε να συνεισφέρουν στη συνειδητοποίηση του προβλήματος, αντί σε «παραισθήσεις» ότι δεν έχουμε πρόβλημα.

Τα ελληνικά πανεπιστήμια θα ήταν σε ακόμα χειρότερη –πολύ χειρότερη– σειρά αν οι διεθνείς αξιολογήσεις είχαν κριτήρια που περιελάμβαναν τις συνθήκες εργασίας και φοίτησης. Αλλά δεν έχουν, φαντάζομαι επειδή για τους αξιολογητές δεν γεννάται τέτοιο θέμα. Οι ξένοι δεν φαντάζονται σε τι χάος αναγκάζονται να συνυπάρχουν και να δουλεύουν οι Ελληνες φοιτητές και καθηγητές. Εχω φοιτήσει, και έχω διδάξει, στην Ελλάδα και στις ΗΠΑ, και έχω επισκεφθεί για συνεργασίες και διαλέξεις πολλά πανεπιστήμια στη Βόρειο Αμερική, στην Ευρώπη, στη Λατινική Αμερική και στην Ασία. Πουθενά δεν έχω δει πανεπιστήμια στα οποία να επικρατούν οι φρικτές συνθήκες που υπάρχουν στα δικά μας. Οσο δε για τις επιτυχίες των Ελλήνων φοιτητών στο εξωτερικό, αυτές δεν δείχνουν την ποιότητα των ελληνικών πανεπιστημίων, όπως ισχυρίζεται ο πρωθυπουργός, αλλά το αντίθετο: οφείλονται στο ότι δυσανάλογα πολλοί καλοί φεύγουν στο εξωτερικό λόγω της κατάστασης των ελληνικών πανεπιστημίων (ενώ, π.χ., οι αντίστοιχοι Σουηδοί μένουν στη χώρα τους και συνεισφέρουν στην ευημερία της).

Ο κ. Τσίπρας ίσως δεν έχει προσωπικό μέτρο σύγκρισης. Την επόμενη φορά που θα επισκεφθεί τις ΗΠΑ, τον προσκαλώ να τον ξεναγήσω στο πανεπιστήμιο όπου δουλεύω, για να δει πώς είναι ένα περιβάλλον που παροτρύνει τους φοιτητές να σπουδάσουν και να ερευνήσουν· να συνεργαστούν, όχι σε καταλήψεις, αλλά στην απόκτηση και παραγωγή γνώσης. Ή, αν έχει πρόβλημα με το ότι το πανεπιστήμιο είναι ιδιωτικό, μπορώ να τον πάω στα δημόσια πανεπιστήμια στα οποία σπούδασα, όπου θα δει τα ίδια πράγματα.

*Ο κ. Γιάννης Τσιβίδης είναι καθηγητής του Παν/μίου Columbia Νέας Υόρκης, πρώην καθηγητής του ΕΜΠ.

Δεν είναι ορατοί οι σύνδεσμοι (links). Εγγραφή ή Είσοδος

[Argirios Argiriou]

07/08/2017, Καθημερινή.
Του Νίκου Μωραϊτάκη.


Πας σε ένα εστιατόριο γεμάτο ποντίκια και ακαθαρσίες. Οι σερβιτόροι είναι αγενείς, η κουζίνα δεν έχει εξοπλισμό και το μέρος φαίνεται εντελώς ανοργάνωτο. Σε καθησυχάζει, όμως, ο φίλος σου. Ο σεφ έχει πολύ υψηλό επίπεδο. Δεν αξιολογείται από κανέναν και δεν έχει το δικαίωμα να απαιτήσει μεγαλύτερη καθαριότητα στον χώρο. Είναι, όμως, σπουδαίο το φαγητό του – έτσι λένε όλοι, άρα πρέπει να ισχύει.

Οι πελάτες που έχουν μια παραπάνω οικονομική άνεση πάνε και τρώνε αλλού, και ο μάνατζερ του εστιατορίου στέλνει τα παιδιά του απέναντι που έχει ένα πεντακάθαρο μαγαζί, αλλά μη μένεις στις εντυπώσεις. Το εστιατόριο είναι πολύ καλό.

Λες, καλά να το πιστέψω, αλλά τι βλάπτει να κάνουν και μια εντομοκτονία; Θα πέσει το επίπεδο του σεφ; Μαθαίνεις ότι η διοίκηση και το συνδικάτο δεν συμφωνούν στο θέμα της καθαριότητας, τη βρίσκουν καταπιεστική, αλλά σε διαβεβαιώνουν ότι το εστιατόριο δεν έχει τίποτα να ζηλέψει από τα καλύτερα του κόσμου. Τα φαγητό σκίζει.

Ποιος αφελής θα ανεχτεί να ακούσει αυτές τις ανοησίες;

Επισκέφθηκα πρόσφατα ένα ελληνικό πανεπιστήμιο. Δεν έχω δει πιο άθλιο δημόσιο χώρο πουθενά στον κόσμο – ακόμη και αν το συγκρίνω με τις χειρότερες τριτοκοσμικές χώρες. Βρωμιά, συνθήματα μίσους, ελεεινές υποδομές. Ο καθηγητής που με είχε καλέσει για τη διάλεξη, μου εκμυστηρεύτηκε ότι κάποιες επιμορφωτικές εκδηλώσεις γίνονται σε ιδιωτικούς χώρους εκτός του ιδρύματος γιατί φοβούνται τις αντιδράσεις από κάποιες φοιτητικές ομάδες που λίγο-πολύ κάνουν κουμάντο με τη βία. Αποταμιεύει για να στείλει τα παιδιά του να σπουδάσουν στο εξωτερικό, όπως κάνουν και οι περισσότεροι που κυβέρνησαν τη χώρα επί δεκαετίες.

Μπορεί να έπεσα σε μια κακή μέρα. Με όποιον έχει τύχει να το συζητήσω, όμως, συμφωνούμε ότι γενικώς μαστίζονται από εξαθλιωμένες υποδομές, ανομία, καταλήψεις, διοικητική αδυναμία και πολιτικό αυταρχισμό.

Ιδού, λοιπόν, το παράλογο: Η πλειονότητα αυτών που συμφωνούν με όλα αυτά επιμένει: «Ομως το επίπεδο σπουδών είναι πολύ υψηλό». Μα πώς γίνεται; Μαγικό μου ακούγεται και μαγικά δεν υπάρχουν.

Τον ίδιο παράλογο συλλογισμό ακούω συχνά και για την Υγεία. Ναι, τα δημόσια νοσοκομεία είναι ανοργάνωτα, ταλαίπωρα, με κακή διοίκηση και γιατρούς που χρηματίζονται. Το προϊόν, πάντως, είναι πολύ καλό, καλύτερο από τα ιδιωτικά. Είναι, λέει, πολύ καλοί οι γιατροί. Δεν μπορώ να κρίνω το ιατρικό τους έργο. Κάποιοι θα είναι, όπως είναι και κάποιοι πανεπιστημιακοί καθηγητές, που πετυχαίνουν πολλά παρά τις συνθήκες στις οποίες εργάζονται.

Δυσκολεύομαι, όμως, να πιστέψω ότι στην Ελλάδα μόνο ανακαλύψαμε ότι τα άλλα δεν έχουν σημασία, ότι η φυσική μας ποιότητα υπερνικά το χάος, την ανομία, τη βρωμιά και τη διαφθορά. Και ότι οι κουτόφραγκοι που δεν έχουν το ταλέντο μας αναγκάζονται να περιτυλίγουν τις μέτριες υπηρεσίες τους σε ωραίους, καθαρούς χώρους, με οργάνωση και εξυπηρέτηση.

Ακόμη και να ίσχυε βέβαια, γιατί να μην απαιτούμε και τα υπόλοιπα; Δεν είναι και αυτά μέρος του προϊόντος; Αν τα παιδιά μου πάνε στο πανεπιστήμιο, δεν θέλω να μάθουν μόνο το εκπαιδευτικό υλικό. Θέλω να μάθουν να λειτουργούν σαν πολιτισμένοι άνθρωποι σε ένα πλαίσιο που το διακρίνουν η τάξη, ο σεβασμός στο περιβάλλον, ο διάλογος.

Δεν είμαι αρμόδιος να κρίνω πώς και γιατί έχουν γίνει έτσι τα πράγματα. Ως πολίτης, όμως, έχω το δικαίωμα να περιμένω κάτι καλύτερο. Δεν είναι θέμα χρημάτων. Η αξιοπρέπεια και ο πολιτισμός δεν κοστίζουν. Με προσβάλλει η υποβάθμιση της σημασίας της αθλιότητας και της ασυδοσίας – δήθεν δευτερέυοντα και επουσιώδη θέματα. Ειδικά για προϊόντα όπως η Παιδεία και η Υγεία, που παρέχονται δωρεάν στο όνομα της ισότητας των ευκαιριών.

Το πρώτο βήμα για να λύσεις ένα πρόβλημα είναι να παραδεχθείς ότι έχεις πρόβλημα. Η επιμονή μας να προστατεύουμε προβληματικές καταστάσεις με δικαιολογίες και ανυπόστατες ευλογίες μάς κάνει ζημιά. Γιατί το κάνουμε; Είναι μήπως κάποιος άκοπος πατριωτισμός, να παινέσουμε το σπίτι μας χωρίς να κάνουμε τον κόπο να το φτιάξουμε; Μας θίγει να παραδεχτούμε τα λάθη μας; Ισως δεν πιστεύουμε πια ότι τα πράγματα μπορούν να είναι καλύτερα και κοροϊδεύουμε τον εαυτό μας χαμηλώνοντας τις προσδοκίες μας.

Ισως το μυστικό της ευτυχίας είναι οι χαμηλές προσδοκίες. Είναι, όμως, και το μυστικό της αποτυχίας.

* Ο κ. Νίκος Μωραϊτάκης είναι CEO της Workable.

Δεν είναι ορατοί οι σύνδεσμοι (links). Εγγραφή ή Είσοδος