Η ψυχοκοινωνική και οργανωτική πλευρά της αντιβίωσης

[Δ. Κουναλάκης]

Στο γράφημα (στοιχεία του OECD) με τις πωλήσεις αντιβιοτικών η Ελλάδα σε λίγο θα έχει μια παγκόσμια πρωτιά στην κατανάλωση αντιβιοτικών. Συναγωνίζεται την Ν.Κορέα και την Τουρκία, με την δεύτερη να έχει πτωτικές τάσεις.
- Η Ελλάδα έχει σαφή ανοδική πορεία και 50% μεγαλύτερη κατανάλωση από το μέσο όρο των χωρών.
- Δεν φαίνεται να σχετίζεται μόνο με την οικονομική κατάσταση των κατοίκων. Ειδικά για την Ελλάδα, το 2007-2008 έχουμε ξεπεράσει κάθε όριο, με ακριβότερα φάρμακα (λιγότερες εξαγωγές) και ευνοϊκό οικονομικά περιβάλλον συγκριτικά με τα επόμενα έτη.
- Είναι εντυπωσιακό ότι το ιστορικά χαμηλό το έχει μια βόρεια χώρα, η Ολλανδία. Είναι επίσης ενδιαφέρον ότι η Ισπανία (με ανοικτή μπλε γραμμή) εμφανίζει μια εντυπωσιακή αύξηση στο διάστημα 2013-2016. Είναι εντυπωσιακό ότι το Ηνωμένο βασίλειο έχει μια σταθερά αυξανόμενη κατανάλωση από το 2009
- Αν δει κανείς ιστορικά τα διάφορα κράτη του γραφήματος θα δει ότι το σύστημα υγείας έχει σημαντική επίπτωση στην όλη χρήση και κατανάλωση.
- Η Τουρκία εμφανίζει εντυπωσιακές πτώσεις, και ίσως η μόνη σοβαρή αλλαγή είναι η εφαρμογή ενός συστήματος ΠΦΥ που βασίζεται σε οικογενειακό ιατρό και η πολιτική στήριξη για εκπαιδευμένους και ειδικευμένους γενικούς ιατρούς. Μάλλον αποδίδει...
- Είναι επίσης ενδιαφέρον ότι τα integrated συστήματα στην ΠΦΥ στις χώρες του γραφήματος δεν έχουν πάντα τις καλύτερες επιδόσεις στην κατανάλωση αντιβιοτικών

Για την Ελλάδα, σαφέστατα δεν μπορώ να έχω αποδείξεις στις συσχετίσεις αλλά θα αποτολμήσω την εξής προσέγγιση:
α) Η Ηλ. Συνταγογράφηση ΔΕΝ βοήθησε στην μείωση της κατανάλωσης αντιβιοτικών. Επίσης, δεν μιλάμε για συνταγές με αντιβιοτικά αλλά για πωλήσεις αντιβιοτικών και συνεπώς οι ανασφάλιστοι δεν επηρεάζουν το γράφημα μας.
β) Αν σκεφτεί κανείς ότι το 50% του πληθυσμού ήταν ασφαλισμένοι του ΙΚΑ, μια εποχή (2004-2008) που ο θεσμός του οικογενειακού ιατρού του ΙΚΑ έχει πρακτικά καταρρεύσει, σε αυτή την οικονομικά εύρωστη εποχή, οι ασφαλισμένοι πάνε ιδιωτικά σε ειδικούς ιατρούς, η κατανάλωση αντιβιοτικών αυξάνεται.
γ) Ακολουθεί η οικονομική κρίση, υπάρχει μια πτώση λόγω της μείωσης πρόσβασης σε ειδικούς ιατρούς και μια απίστευτη πτώση από το 2010-2012 όταν ανοίγει για τους ασφαλισμένους του ΙΚΑ σε ιδιώτες παθολόγους και γενικούς ιατρούς. Η οικονομική κρίση περιορίζει την πρόσβαση σε πολλούς ιατρούς ενώ το ΕΣΥ είναι σε φθίνουσα πορεία.
δ) Το 2012 έχουμε την σύσταση του ΕΟΠΥΥ, και την διακοπή της δωρεάν πρόσβασης μέσω βιβλιαρίου ΟΠΑΔ στους περισσότερους ειδικούς ιατρούς για το ένα τρίτο του ελληνικού πληθυσμού (και των συγγενών τους). Είναι η χρονιά με την μικρότερη κατανάλωση σε αντιβιοτικά.
ε) Το 2013 η οικονομική κρίση μεγαλώνει αλλά η κατανάλωση αντιβιοτικών είναι σε στασιμότητα, κι ας κλείνουν οι δομές υγείας του ΙΚΑ με το νόμο του Γεωργιάδη.
στ) Το 2014-2015, μεσουρανούσης της οικονομικής κρίσης, η κατανάλωση σε αντιβιοτικά κάνει εντυπωσιακή αύξηση. Αυτό που θυμάμαι να αλλάζει εντυπωσιακά είναι ο τραυματισμός της σχέσης γιατρού-ασθενή στις κρατικές δομές ΠΦΥ καθώς βγαίνουν οι εξάμηνες συνταγές φαρμάκων και οι γιατροί-ασθενείς είναι "μακριά και αγαπημένοι".
ζ) Έκτοτε έχουμε μια μικρή αλλά σταθερή αύξηση... σε ένα σύστημα υγείας όπου οι κρατικές δομές σταδιακά απαξιώνονται. Και είναι ενδιαφέρον να δούμε μέχρι το καλοκαίρι και στοιχεία για τις ΤόΜΥ και πως επέδρασαν.

Μπορεί να προκαλεί, αλλά η "αντιβίωση" είναι ένα υποστηρικτικός παράγοντας που έρχεται να αντιμετωπίσει την απρόσκλητη ασθένεια ακόμη και σε ένα νέο και υγιές άτομο. Είναι το υποκατάστατο σε μια κακή σχέση γιατρού-ασθενή, όπου είτε ο γιατρός στον οποίο στηρίζεις την ύπαρξη σου απουσιάζει, είτε δεν υπάρχει η εμπιστοσύνη προς τον γιατρό που σου αντιστοίχισαν. Και η αγωνία, το άγχος και ο πανικός οδηγούν στην εύρεση του ιερού δισκοπότηρου, της αντιβίωσης. Δεν είναι παράδοξο από ψυχολογική άποψη ότι η αντιβίωση για τον μέσο έλληνα, θεραπεύει βακτήρια, ιούς, τον πονοκέφαλο και ότι άλλο κακό προκύψει. Έχω ακούσει ασθενείς να μου λένε "αντιβίωση" τα αντιφλεγμονώδη για τον πόνο.
Και οι μνηστήρες του μαγικού φαρμάκου είναι πολλοί: Πόσα φυτικά σκευάσματα δεν κυκλοφορούν που προσφέρουν "ευεξία"; Πόσα σκευάσματα (αντιβηχικά, βλεννολυτικά, παυσίπονα, κλπ) δεν λαχταρούν την τσέπη του Έλληνα ασθενή όταν αρρωστήσει; Πόσες αντιβιώσεις δεν δίνονται χωρίς ιατρική συνταγή; Πόσοι γιατροί δεν είναι οι "καλύτεροι" γιατί δίνουν ή "ξεχρεώνουν" την Αντιβίωση;
Δεν είναι τυχαίο ότι η βομβαρδισμένη Αγγλία "έφτιαξε" τον GP ως ένα από τα μέτρα αυτο-ανοικοδόμησης, και δεν είναι τυχαία η αρνητική επίπτωση του απρόσωπου ή καταπιεσμένου οικογενειακού ιατρού με τις διαρθρωτικές αλλαγές των τελευταίων 15 χρόνων στην βρετανική ΠΦΥ. Δεν είναι πλέον παράδειγμα προς μίμηση για την ΠΦΥ.
Μην ονειρευόμαστε κατασταλτικά μέτρα, απειλητικά μέτρα, διαφημιστικά μέτρα, καταγραφικά και ιχνηλατικά μέτρα, μέτρα αγωγής και πρόληψης ή άλλα επιστημονικά εφευρήματα χωρίς να έχουμε αντιμετωπίσει πρώτα το βαθύ αρχέγονο άγχος ενός μοναχικά πορευόμενου ανθρώπου.