Γιατί φιλελεύθερος δεν σημαίνει νεοφιλελεύθερος.

[Argirios Argiriou]

12/06/2020

Ο αμερικανός συγγραφέας και αρθρογράφος του New Yorker Ανταμ Γκόπνικ εξηγεί γιατί αυτές οι δύο έννοιες δεν είναι ομοούσιες: η δεύτερη «αποτελεί έναν όρο ο οποίος χρησιμεύει κυρίως για να αμαυρώνει το καλό όνομα του ανθρωπιστικού φιλελευθερισμού», λέει.

Οσον αφορά την ομορφιά, τη γοητεία και τη χάρη δεν τίθεται θέμα σύγκρισης μεταξύ των μονόκερων και των ρινόκερων. Το πρόβλημα με τους μονόκερους, ωστόσο, έγκειται στο γεγονός πως υπάρχουν μόνο στην ανθρώπινη φαντασία, οπότε στην πραγματική ζωή είναι προτιμότερο να παραδειγματιζόμαστε από τους στιβαρούς ρινόκερους, οι οποίοι μπορεί να μην πετάνε, αλλά σίγουρα πατάνε γερά στα πόδια τους. Τουλάχιστον αυτό υποστηρίζει ο Ανταμ Γκόπνικ, στο τελευταίο του βιβλίο «A Thousand Small Sanities: The Moral Adventure of Liberalism». Σύμφωνα με τον διακεκριμένο αμερικανό συγγραφέα, δοκιμιογράφο και δημοσιογράφο του περιοδικού The New Yorker από το 1986, o ρινόκερος είναι ο φιλελευθερισμός, αυτό το ογκώδες φυτοφάγο θηλαστικό το οποίο παρότι υστερεί σε ομορφιά, γοητεία και χάρη, μπορεί να αλλάξει προς το καλύτερο τις ζωές των ανθρώπων, καθώς αποτελεί μια ρεαλιστική εναλλακτική επιλογή στις χίμαιρες, στους μονόκερους, δηλαδή, της κάθε ιδεολογίας. Ο Γκόπνικ αρχικά είχε κατά νου να γράψει μια ανοιχτή επιστολή με σκοπό να συνδράμει την κόρη του στην προσπάθειά της να διαχειριστεί το σοκ της εκλογής του Ντόναλντ Τραμπ στην αμερικανική προεδρία. Κατέληξε, ωστόσο, να συνθέσει ένα δοκίμιο, το οποίο αποτελεί ουσιαστικά ένα μανιφέστο υπέρ του φιλελευθερισμού που εδράζεται στις ζωές των ανθρώπων που επινόησαν και διεύρυναν την φιλελεύθερη παράδοση όπως ο Μοντέν και ο Τζον Στιούαρτ Μιλ αλλά και ο Φίλιπ Ροθ, μαζί με πάρα πολλούς άλλους.

Συνομιλώντας μέσω Skype με τον Ρικάρντο Στάλιανο της ιταλικής La Repubblica με αφορμή τη μετάφραση και την κυκλοφορία του βιβλίου του και στην Ιταλία με τον τίτλο «Το Μανιφέστο του Ρινόκερου», ο Ανταμ Γκόπνικ εξήγησε: «Ηθελα να αποκαταστήσω την παθιασμένη διάσταση ενός κινήματος ιδεών το οποίο συχνά θεωρήθηκε αφηρημένο και άνυδρο». Ο αμερικανός στοχαστής θεωρεί πως η «κοινωνική συμπάθεια», η αλλιώς η ενσυναίσθηση, η ικανότητα να να ταυτιζόμαστε συναισθηματικά με ανθρώπους άγνωστους και διαφορετικούς, αποτελεί το βασικό θεμέλιο του φιλελευθερισμού. «Ο φιλελευθερισμός κατέληξε να αποτελεί μια άσχημη λέξη και συνώνυμο της αδυναμίας. Αλλά αυτό που πρακτικά κάνει αυτό το σύνολο ιδεών είναι να παίρνει όλα όσα γνωρίζουμε από τη ζωή, από τον τρόπο με τον οποίο συνυπάρχουμε, και να τα εφαρμόζει στη διάσταση της πολιτικής. Το να μπορούμε να ταυτιζόμαστε με τους άλλους αποτελεί βασική προϋπόθεση. Τα άλλα δύο συστατικά του φιλελευθερισμού είναι ανεκτικότητα και ο πλουραλισμός, τόσο σε θεσμικό όσο και σε ατομικό επίπεδο». Οσον αφορά τη σχέση του φιλελευθερισμού ως κοσμοθεωρία με τον οικονομικό νεοφιλελευθερισμό ο Γκόπνικ υπενθύμισε καταρχάς πως «ο Φρίντριχ Χάγιεκ θεωρούσε πως ο σοσιαλισμός είναι σκλαβιά και ότι δεν μπορούσε να υπάρξει φιλελευθερισμός δίχως ελεύθερη αγορά. Μετά ήρθε η σοσιαλδημοκρατία στην Ευρώπη και οι ατομικές ελευθερίες δεν περιορίστηκαν καθόλου. Από την άλλη πλευρά στην Κίνα υπάρχει καπιταλισμός αλλά όχι δικαιώματα. Οπότε ο φιλελευθερισμός και ο οικονομικός φιλελευθερισμός δεν είναι ομοούσιοι», εξήγησε, προσθέτοντας πως ο οικονομικός νεοφιλελευθερισμός «αποτελεί έναν όρο ο οποίος χρησιμεύει κυρίως για να αμαυρώνει το καλό όνομα του ανθρωπιστικού φιλελευθερισμού στον οποίο αναφέρομαι εγώ».

Σχολιάζοντας τον πρωτότυπο τίτλο του βιβλίου του «A Thousand Sanities» –χίλιες λογικές πράξεις ή ιδέες ή πράγματα σε ελεύθερη μετάφραση στα ελληνικά– ο ιταλός δημοσιογράφος σημείωσε πως ο Γκόπνικ εκτιμά πολύ περισσότερο τις απλές καθημερινές και ταπεινές ιδέες και πράξεις οι οποίες, ωστόσο, μπορούν να αλλάξουν προς το καλύτερο τις ζωές των ανθρώπων από τις μεγάλες ιδεολογίες που υπόσχονται να αλλάξουν συθέμελα τα πάντα. Και εκείνος, για να γίνει κατανοητός, μίλησε για τη δημιουργία του αποχετευτικού δικτύου του Λονδίνου το 1866. «Γράφω (στο βιβλίο) για τον φιλόσοφο Τζορτζ Χένρι Λιούις και τη σύντροφό του Τζορτζ Τέιλορ οι οποίοι διαδραμάτισαν καθοριστικό ρόλο στη δημιουργία του αποχετευτικού δικτύου το οποίο κατέστησε δυνατή την εξάλειψη της χολέρας. Αποτελεί ένα εξαιρετικό παράδειγμα, με αφετηρία την ταπεινή υδραυλική, του διαδικαστικού φιλελευθερισμού που μου αρέσει πολύ. Οι άνθρωποι εγκαθιστούν σωλήνες, οι οποίοι με τη σειρά τους, σώζουν τους ανθρώπους», εξήγησε ο Γκόπνικ. Επιστρέφοντας στο δίπολο μαξιμαλισμός/μινιμαλισμός ο Ανταμ Γκόπνικ αναφέρθηκε σε έναν άλλον επιφανή πραγματικά φιλελεύθερο Αμερικανό. «Στο βιβλίο μου αναφέρω τον εμβληματικό Μπέιαρντ Ράσκιν, το δεξί χέρι του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, τον ομοφυλόφιλο διοργανωτή της πορείας προς την Ουάσινγκτον ο οποίος φρόντισε ακόμα και για τη σίτιση των διαδηλωτών. Πίστευε πολύ στις σταδιακές αλλαγές και ήταν ο χειρότερος εχθρός του Μάλκολμ Χ. Τον θεωρούσε έναν μηδενιστή που έφερε τον μανδύα της ρομαντικής βίας. Δεν έχω καμιά αμφιβολία όσον αφορά το ποιος είχε δίκιο».

Δεν είναι ορατοί οι σύνδεσμοι (links). Εγγραφή ή Είσοδος